صفر تا صد درمان وسواس فکری+ علائم، تشخیص، پیشگیری

وسواس فکری چیست؟

اختلال وسواس فکری یا OCD (Obsessive-compulsive disorder) یک اختلال اضطرابی قابل درمان است که معمولاً در اواخر دوران کودکی یا اوایل نوجوانی ایجاد می شود. عدم درمان وسواس فکری موجب می شود تا در دراز مدت به یک بیماری مزمن تبدیل گردد. همانطور که از نام اختلال وسواس فکری پیداست، ۲ نوع علائم در این بیماری وجود دارد:

• وسواس: یک فکر، تصویر یا تمایل ناخواسته که به طور مکرر به ذهن خطور می کند.
• اجبار: رفتارها یا تشریفات تکراری که مقاومت در برابر انجام آنها دشوار یا غیرممکن است و اغلب برای کاهش اضطراب انجام می شوند.

افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری معمولاً از رفتارهای خود آگاه هستند و می دانند که رفتار وسواس گونه دارند. از این رو این افراد احساس شرمساری می کنند و مجبور می شوند که وضعیت خود را مخفی نگه دارند. در صورتی که این افراد برای درمان وسواس فکری خود زودتر اقدام کنند، می توانند به کنترل مجدد زندگی خود نزدیک تر شوند.

علائم اختلال وسواس فکری چیست؟

انواع مختلفی از علائم متعدد در اختلال وسواس فکری دخیل می باشند، اما اغلب آنها از مضامین مشترک خاصی پیروی می کنند.

• وسواس (افکار): وسواس های رایج عبارتند از:
• ترس از آلودگی به دلیل کثیفی یا بیماری که ممکن است منجر به نیاز بیش از حد به شستشو و تمیز کردن شود.
• حساسیت و وسواس فکری به مرتب بودن چیزها یا پیروی از الگوهای خاص
• افکار یا تصاویر جنسی یا پورنوگرافیک
• نگرانی بیش از حد از این که کاری را فراموش کرده اید؛ برای مثال نگرانی افراطی از این که فراموش نموده اید که درها را قفل کنید یا لوازم خانگی را خاموش نمایید.
• توجه وافر به مسائل دینی یا اخلاقی
• اجبار (در رفتارها): اجبارهای رایج عبارتند از:
• نظافت: شستن بیش از حد دست ها، دوش گرفتن یا نظافت منزل به دلیل ترس از وجود کثیفی ها که ممکن است منجر به درماتیت و اگزمای دست شود.
• چک کردن: نیاز اجباری به بررسی مداوم چیزهایی مانند شیر، قفل یا کلیدهای چراغ به دلیل ترس از آسیب یا حفظ نظم و تقارن.
• شمردن اقلام یا اشیاء مانند سنگ فرش در پیاده روی
• کشیدن مو و ریزش مو
• کندن پوست
• زیاده روی در دعا کردن
• تقاضاهای دائمی برای اطمینان از جلب رضایت دیگران

در درمان وسواس فکری بررسی ماهیت وسواسی رفتار مهم است نه خود رفتار.

چه چیزی باعث اختلال وسواس فکری می شود؟

علت اصلی ابتلا به اختلال وسواس فکری مشخص نیست. با این حال مانند بسیاری از اختلالات سلامت روان تصور می شود که این بیماری نیز به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می گردد. چندین نظریه در مورد علل ابتلا به اختلال وسواس فکری وجود دارد که عبارتند از:

• علل ژنتیکی – داشتن یک خویشاوند درجه یک مبتلا به اختلال وسواس فکری ممکن است احتمال ابتلای فرد به این بیماری را افزایش دهد.
• علل بیولوژیکی – ناهنجاری های عملکردی، ساختاری یا شیمیایی در مغز ممکن است علت ابتلا به وسواس فکری باشند. برخی از پیوندهای موجود در سطوح نامنظم سروتونین، ماده شیمیایی که پیام ها را به مغز می فرستد، موجب ابتلا به این بیماری می شوند.
• علل محیطی – برخی تحقیقات نشان می دهند که رفتارهای OCD را می توان پس از یک رویداد استرس زا مانند ابتلا به یک بیماری جدی ناشی از آلودگی نشان دهید. رفتارهای مربوط به OCD حتی ممکن است از دیگران مانند والدین مبتلا به OCD آموخته شوند.
• ویژگی های شخصیتی و رویدادهای ناراحت کننده زندگی نیز ممکن است در ایجاد اختلال وسواس فکری نقش داشته باشند.

اختلال وسواس فکری چگونه تشخیص داده می شود؟

درمان وسواس فکری نیازمند تشخیص درست آن است.

هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص اختلال وسواس فکری وجود ندارد، اما یک متخصص می تواند بر اساس ارزیابی رفتارها، افکار و احساسات فرد این بیماری را تشخیص دهد.

برای تشخیص ابتلا به OCD باید افکار وسواسی و رفتارهای اجباری از ویژگی های زیر برخوردار باشند:

• بیش از ۱ ساعت در روز این افکار و رفتارها در فرد وجود بروز کنند.
• افکار وسواسی و رفتارهای اجباری بیش از حد و غیر منطقی شناخته شوند.
• ناراحتی زیادی را ایجاد کنند.
• در زندگی و روابط عادی تداخل ایجاد نمایند.

همچنین پزشک باید سایر شرایطی که ممکن است باعث علائمی مانند افسردگی، اسکیزوفرنی و اختلالات اضطرابی شوند را رد کند.

تشخیص گاهی اوقات زمان می برد اما شروع فرآیند ارزیابی گامی مثبت به سمت بهبودی و درمان وسواس فکری است.

OCD چگونه درمان می شود؟

درمان وسواس فکری می تواند به افراد مبتلا به OCD کمک کند تا وسواس ها و رفتارهای اجباری مزاحم خود را مدیریت کنند. درمان وسواس فکری هرچند قطعی نیست و می تواند یک اختلال مادام العمر باشد، اما اقدامات درمانی مناسب می توانند به کنترل علائم کمک کنند و مانع از آن شوند که این اختلال بر زندگی یک فرد غالب شود.

بهترین نتایج غالباً از ترکیبی از انواع درمان ها حاصل می شود. گزینه های درمان وسواس فکری عبارتند از:

• درمان شناختی رفتاری (CBT): فرد مبتلا به وسواس فکری در کنار یک متخصص بهداشت روان می تواند راه های جدید و مثبت تری را برای مقابله با علائم این بیماری بیاموزد. فرد به آرامی تشویق می شود تا در برابر رفتارهای اجباری خود مقاومت کند و راه های دیگری را برای کاهش اضطراب خود بیابد. با گذشت زمان، این امر باعث کاهش علائم می شود.
• مواجهه و پیشگیری از پاسخ (ERP): یک درمانگر فرد را راهنمایی می کند که در پاسخ به تصاویر، افکار یا اشیایی که معمولاً او را مضطرب می کنند، رفتار اجباری را انجام ندهد.
• دارو: داروهای ضد افسردگی برای درمان وسواس فکری می توانند بسیار مؤثر باشند. آنها می توانند به مغز در بازگرداندن تعادل شیمیایی طبیعی کمک کنند.

عوارض اختلال وسواس فکری

اگر وسواس فکری درمان نشود، رفتار اجباری می تواند ریشه دار و مضر شود. این امر ممکن است به این معنی باشد که بزرگسالان خانه نشین می شوند یا کودکان نمی توانند به مدرسه بروند.

افراد مبتلا به OCD ممکن است به انواع دیگری از اضطراب یا حملات پانیک نیز مبتلا شوند. آنها همچنین ممکن است ADHD یا سایر شرایط سلامت روان مانند افسردگی، کشیدن مزمن مو، اختلال در خوردن و غیره داشته باشند.

چکار کنیم تا به این بیماری مبتلا نشویم؟

در وسواس فکری نیز مانند هر اختلال و بیماری دیگر پیشگیری بهتر از درمان است. راه های زیادی وجود دارد که می توانید به وسیله آنها از ابتلا به این اختلال یا مزمن شدن آن پیشگیری نمایید.

• توجه خود را مجدداً متمرکز کنید (مثل انجام تمرینات ورزشی یا انجام یک بازی رایانه ای). توانایی به تعویق انداختن میل به انجام یک رفتار اجباری یک گام مثبت است.
• افکار یا نگرانی های وسواسی را یادداشت کنید. این امر می تواند به شناسایی میزان تکراری بودن وسواس های فکری شما کمک کند.

مراقب خودت باشید. اگرچه استرس باعث وسواس‌ فکری نمی شود، اما می تواند باعث شروع رفتار وسواسی و اجباری گردد یا آن را بدتر کند. سعی کنید حداقل ۳۰ دقیقه در روز تکنیک های آرام سازی (مانند مدیتیشن ذهن آگاهی یا تنفس عمیق) را تمرین نمایید.