همراهی سینما و ورزش چگونه رقم خورد؟/ در انتظار گل طلایی پرویزخان

صدای فارس: دیدن و شنیدن داستان‌های واقعی و زندگی چهره‌ها همیشه جذاب بوده و سینما یکی از ابزار به تصویر کشیدن واقعیت‌ها و زندگی‌هایی است که دیدن‌شان اهمیت دارد. تاریخ سینمای ایران به خصوص در سال‌های اخیر فیلم‌های قابل توجهی داشته که براساس واقعیت یا اشاره به یک واقعه ساخته شدند اما در این میان فیلم‌های ورزشی که روایتگر اتفاقات مهم ورزشی و یا پرداختن به زندگی چهره‌های ورزشی باشند سهم چندانی از تولیدات سینمای ایران نداشتند. با این حال فیلمسازانی هم بودند که رشته‌ها یا چهره‌های ورزشی را سوژه خود انتخاب کردند و از طرفی با همین سهم اندک هم جشنواره‌ای با عنوان جشنواره فیلم‌های ورزشی راه اندازی شده است که امسال چهاردهمین دوره آن برگزار خواهد شد.

مورد ویژه: پرویز خان

چندی پیش خبر ساخت فیلمی با محوریت زندگی پرویز دهداری از مربیان خوش نام و پیشکسوت تیم ملی فوتبال ایران رسانه‌ای شد. این فیلم با عنوان «پرویز خان» به نویسندگی و کارگردانی علی ثقفی و محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که در بخش مسابقه جشنواره چهل و دوم فجر حضور دارد. نقش زنده یاد دهداری را سعید پورصمیمی بازی کرده که چهره‌ای است با کارنامه‌ای درخشان. این سابقه به همراه زندگی دراماتیک مرحوم دهداری نویدبخش رقم خوردن یک فیلم متفاوت در ژانر ورزشی را می‌دهد. سازمان اوج هم پیش تر مستندی به همین نام تولید کرده است. به بهانه ساخت پروژه «پرویز خان» مروری داریم بر برخی از فیلم‌هایی که با موضوعات ورزشی در دهه‌های مختلف ساخته شدند.

دهه چهل؛ ببر مازندران ساموئل خاچیکیان

با مرور سابقه تولید فیلم‌های ورزشی به دهه چهل و فیلم «ببر مازندران» می‌رسیم. «ببر مازندران» فیلمی به کارگردانی ساموئل خاچیکیان و نویسندگی منوچهر کی‌مرام محصول سال ۱۳۴۷ است. این فیلم قرار بود با محوریت زندگی تختی ساخته شود اما در نهایت حبیب‌الله بلور مربی اسبق تیم ملی کشتی و حسین ملاقاسمی از قهرمانان کشتی فرنگی ایران در این فیلم حضور یافتند.

دهه پنجاه؛ عمو فوتبالی و مسافر

سال ۱۳۵۴ «عمو فوتبالی» به کارگردانی سعید مطلبی درباره ۲ نفر از طرفداران جدی فوتبال ساخته شد. داستان به موضوع جابه‌جایی بازیکنان فوتبال در تیم‌های مختلف می‌پردازد که در جریان این جابه‌جایی اتفاقاتی رقم می‌خورد. ایرج قادری گلی زنگنه و بهمن مفید بازیگران «عمو فوتبالی» بودند.
«سر طلایی» به کارگردانی شعاع‌الدین مصطفی‌زاده دیگر فیلم فوتبالی دهه ۵۰ است که سال ۵۲ با موضوع علاقه‌مندی یک جوان به فوتبالیست شدن ساخته شد.

«مسافر» به کارگردانی عباس کیارستمی هم سال ۵۳ ساخته شد. فیلم درباره نوجوانی اهل ملایر است که تصمیم دارد به تهران برود و مسابقه فوتبال را در ورزشگاه تماشا کند. او به تنهایی به تهران و ورزشگاه محل برگزاری مسابقه می‌رود. این فیلم در سینما اکران نشد.

دهه شصت؛ خط پایان محمدعلی طالبی

دهه شصت متأثر از فضای متفاوت سینما و دوران دفاع مقدس ورزش سهم اندکی از سینما دارد. محمدعلی طالبی سال ۶۵ فیلم «خط پایان» را با محوریت ورزش دوچرخه سواری ساخت. داستان درباره کارگری به نام خلیل است که در کارگاه تولیدی دوچرخه کار می‌کند. او با وساطت هوشنگ رئیس باشگاه ایران جوان به عنوان ذخیره وارد این باشگاه می‌شود و برای حضور در مسابقه چالش‌هایی برایش رقم می‌خورد.

دهه هفتاد؛ از حریف دل تا تختی

فیلم سینمایی «حریف دل» به کارگردانی رضا گنجی در سال ۷۵ با موضوع ورزش کشتی ساخته شد که جمشید مشایخی فاطمه گودرزی و شاهد احمدلو بازیگرانش بودند. سعید که در سال آخر دبیرستان تحصیل می‌کند بدون اطلاع مادر و پدربزرگش به ورزش کشتی می‌پردازد و به زودی استعدادش مورد توجه مربیان قرار می‌گیرد. پدربزرگ سعید که خود از پیشکسوتان ورزش است زودتر از مادر سعید موضوع را می‌فهمد و شادی خود را پنهان می‌کند. مادر از شنیدن خبر کشتی‌گیرشدن سعید ناراحت می‌شود و این ناراحتی زمانی به اوج می‌رسد که می‌فهمد مربی سعید رقیب شوهرش است که در یک مسابقه کشتی سهواً باعث مرگ پدر سعید شده است.

سال ۷۶ «یاس‌های وحشی» با محوریت ورزش تکواندو به کارگردانی محسن محسنی‌نسب ساخته شد. داستان درباره سه رزمنده بسیجی به نام‌های علی صدرا و رحیم است. علی رحیم و چند رزمنده دیگر برای شرکت در مسابقه‌های کاراته به لندن می‌روند. علی به‌عنوان نماینده ایران و رحیم به‌عنوان مربی در مسابقه‌های آزاد کاراته شرکت می‌کنند.

«شیرهای جوان» تولید سال ۱۳۷۹ عنوان فیلم دیگری است که محسنی‌نسب با موضوعی ورزشی ساخت. این فیلم داستان زندگی یک ورزشکار رشته کاراته است که در مسابقات شهر کیف برای او اتفاقاتی رخ می‌دهد.

اواخر دهه هفتاد هادی صابر نیز فیلم «مثلث آبی» را ساخته است. داستان محمد پسر جوانی که علاقه زیادی به فوتبال دارد. او روزی کاملاً اتفاقی جواد زرینچه بازیکن تیم استقلال را می‌بیند و این دیدار مسیر زندگی محمد را تغییر می‌هد.

فیلم «جهان پهلوان تختی» به کارگردانی بهروز افخمی را که به دنبال کار نیمه تمام علی حاتمی شکل گرفت هم می‌توان در میان فیلم‌های ورزشی دهه هفتاد نام برد. اگرچه سوژه فیلم درباره یکی از چهره‌های مهم ورزش ایران است اما چندان موفق نبود.

دهه هشتاد؛ از فوتبالیست‌ها تا دیوار

دهه هشتاد با ساخت یک فیلم فوتبالی شروع می‌شود. علی اکبر ثقفی سال ۸۰ فیلم «فوتبالیست‌ها» را با حضور علی پروین و حمید استیلی از چهره‌های فوتبالی می‌سازد. همچنین سال ۸۵ «آفساید» به کارگردانی جعفر پناهی درباره دخترانی که علاقه به حضور داشتن در ورزشگاه را دارند ساخته می‌شود. این فیلم در ایران اکران عمومی نشد.

«دیوار» به کارگردانی محمدعلی طالبی که در سال ۸۶ ساخته می‌شود را هم می‌توان در میان فیلم‌های مرتبط با ورزش قرار داد. مردی که کارش موتور سواری در دیوار مرگ است و از این طریق خرج زندگی خود را تأمین می‌کند بر اثر یک حادثه کشته می‌شود. پس از این اتفاق فرزندانش تصمیم می‌گیرند راه پدر را ادامه دهند.

دهه نود؛ از عرق سرد تا بیرو

دهه نود ساخت فیلم‌های ورزشی رونق بیشتری می‌گیرد و به تبع تنوع در تولیدات سینمایی فیلم‌های متفاوت‌تری ساخته می‌شود. «عرق سرد» از تولیدات سال ۹۶ به کارگردانی سهیل بیرقی داستان افروز اردستانی بازیکن تیم ملی فوتسال بانوان است که در آخرین مسابقات ملی عنوان خانم گل رقابت‌ها را از آن خود کرده است. او درحال آماده سازی برای حضور در مسابقات جهانی است که متوجه می‌شود همسرش مانع خروج او از کشور شده است.

همچنین مستند سینمایی «صفر تا سکو» سال ۹۶ ساخته شده و روایت زندگی خواهران شهربانو سهیلا و الهه منصوریان ورزشکاران ووشو است. این فیلم بخشی از زندگی شخصی و حرفه‌ای خواهران منصوریان را در دل مسابقات مهمی که داشتند و زندگی حرفه‌ای‌شان به تصویر می‌کشد.

«سونامی» به کارگردانی میلاد صدرعاملی نام فیلم ورزشی دیگری است که سال ۹۷ ساخته می‌شود. در اردوی تیم ملی تکواندو سرمربی تیم و سه تن از بازیکنان اعزامی به کشوری خارجی پناهنده شده و به ایران برنمی‌گردند. این پناهندگی اتفاقاتی را رقم می‌زند و داستان حول آن پیش می‌رود.

بهرام توکلی هم سال ۹۷ سراغ سوژه‌ای مهم در ورزش رفت و زندگی «غلامرضا تختی» را بر پرده سینما آورد. این فیلم با تمرکز بر زندگی جهان پهلوان تختی از دوران کودکی تا مرگ وی را روایت می‌کند.

فیلم «لاله» به کارگردانی اسدالله نیک‌نژاد هم بعد از حواشی که داشت سال ۹۹ ساخته شد. این فیلم به زندگی لاله صدیق قهرمان اتومبیل‌رانی ایرانی و چالش‌ها و مشکلاتی که داشته می‌پردازد.

همچنین «بیرو» به کارگردانی مرتضی‌علی عباس‌میرزایی سال ۱۴۰۰ ساخته شد. «بیرو» روایتی از زندگی علیرضا بیرانوند دروازه‌بان تیم ملی فوتبال ایران بود که برای فوتبالیست شدن مسیر سختی را پشت سر گذاشته است. با وجود سوژه جذاب اما نسخه سینمایی این فیلم موفق نبود.

علاوه بر این سال ۱۴۰۰ «اورکا» به کارگردانی سحر مصیبتی و بازی ترانه علیدوستی براساس واقعیت در مورد زندگی الهام سادات اصغری (شناگر ایرانی) ساخته شده است؛ این فیلم فرصت اکران عمومی را به دست نیاورد.

ورزش بر قاب تلویزیون

در کنار فیلم‌های سینمایی تلویزیون هم کم و بیش در سریال‌ها سراغ ورزشکاران و رشته‌های ورزشی رفته است. «کهنه سوار» به کارگردانی اکبر خواجویی با موضوع ورزش کشتی «به سوی افتخار» به کارگردانی سیروس مقدم با موضوع فوتبال «پژمان» به کارگردانی سروش صحت و با بازی پژمان جمشیدی از بازیکنان فوتبال کشتی گیر بودن شخصیت نقی با بازی محسن تنابنده و یا علاقه‌مندی شخصیت بهتاش فریبا برای فوتبالیست شدن در سریال «پایتخت» و … از نمونه‌های سال‌های اخیر است که اشاره یا سوژه‌ای ورزشی داشتند و می‌توان به آنها اشاره کرد. در شبکه نمایش خانگی هم سریال «یاغی» به کارگردانی محمد کارت از جمله آثاری است که به موضوع ورزش کشتی می‌پرداخت.

سینما و ورزش هرکدام جذابیت‌های خاص خود و قابلیت‌های خوبی برای همراه کردن علاقه‌مندان خود را دارند. همراهی سینما و ورزش می‌تواند قاب‌های ماندگاری از چهره‌های ورزشی و روایت اتفاقات مهم ورزش باشد؛ روایتی که با پرداختی درست و حرفه‌ای حتماً مخاطب سینما را جذب خواهد کرد.