پژوهش کشور ناکام از دریافت اعتبارات تبصره ۹ قانون بودجه ۱۴۰۲

مهر: مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در ارزیابی عملکرد تبصره های مرتبط با حوزه آموزش عالی و تحقیقات در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ به این موضوع پرداخته است که اعتبارات بودجه ای سالانه در حوزه تأسیس و احداث تأمین فضاهای پژوهشی توسعه فناوری و فن آفرینی و برنامه پژوهش های علمی به طور کامل محقق نمی شود.

بررسی مهمترین مسائل دانشگاه ها و مؤسسه های آموزشی و پژوهشی نشان می دهد بیش از ۹۰ درصد اعتبارات اغلب دانشگاه ها و سایر مؤسسات آموزشی و پژوهشی تنها کفاف حقوق و دستمزد نیروی انسانی این مؤسسات را داده است.

* ضعف در تأمین زیرساخت ها و تجهیزات پژوهشی

بررسی ها نشان می دهد برای نمونه تأمین تجهیزات پژوهشی۲۶ طرح پژوهشی دانشگاه ها و سایر مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی کشور در یک بازه پنج ساله از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ معادل حداقل ۷۵ هزار میلیارد تومان ارز نیاز داشته که تحقق آن طبق اطلاعات موجود صفر بوده است.

این امر نشان دهنده عدم تأمین و به روزرسانی تجهیزات پژوهشی مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی کشور است. این شرایط منجر به تنزل برخی شاخص های علمی کشور شده است؛ به طوری که در شاخص جهانی نوآوری در سال ۲۰۲۳ رتبه کشور از ۵۳ به ۶۲ تنزل پیدا کرده است.

از دیگر تبعات این شرایط می تواند کاهش کیفیت تولیدات علمی (به خصوص جهت انتشار در مجلات بین المللی با کیفیت) و کاهش انگیزه دانشجویان و اعضای هیات علمی توانمند برای تحصیل تدریس و پژوهش در کشور و افزایش میل به مهاجرت است.

بررسی تبصره های قانون بودجه سال ۱۴۰۲ در حوزه تحقیقات

مهمترین تبصره در این حوزه در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ تبصره «۹» است که چند بند آن به حوزه تحقیقات مرتبط است. تبصره ها و بندهای بررسی شده در موضوعات متفاوتی شامل «استفاده از تسهیلات مالی خارجی» موضوع تبصره «۳» بند «الف» هزینه کرد یک درصد از اعتبارات هزینه ای تخصیص یافته به دستگاه های اجرایی (به استثنای فصول ۱ و ۴ و ۶ و اعتبار نیروهای قراردادی) به امور پژوهشی و توسعه فناوری موضوع تبصره «۹» بند «ج» اختصاص حداقل ۶۰ درصد از هزینه امور پژوهشی شرکت های دولتی بانک ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت به حل مسائل و مشکلات همان شرکت ها توسط دانشگاه ها و سایر مؤسسات آموزشی و پژوهشی موضوع تبصره «۹» بند «د» است.

بررسی تبصره های قانون بودجه سال ۱۴۰۲ در حوزه پژوهش و تحقیقات

بررسی های به عمل آمده نشان می دهد که مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی کشور برای انجام طرح های پژوهشی خود نیاز به خرید و به روزرسانی تجهیزات پژوهشی دارند و در تأمین آنها دچار مشکل هستند.

برای نمونه این مؤسسات از سال ۱۳۹۷ تا سال ۱۴۰۱ نیاز به بالغ بر ۷۵ هزار میلیارد تومان اعتبارات مالی خارجی برای خرید و به روزرسانی تجهیزات پژوهشی داشته اند که تحقق نیافته است.

از جمله دلایل عدم تحقق این بند می توان اول به ضعف در تعاملات بانکی بین المللی و دوم عدم آشنایی دانشگاه ها و سایر مؤسسه های آموزشی و پژوهشی در طی مراحل و فرایند دریافت تسهیلات مالی بینالمللی اشاره کرد.