بریکس و کاهش اثرگذاری یک‌جانبه‌گرایی اقتصاد آمریکا

خبرگزاری مهر: «بریکس»، سازمانی که ابتدا در سال ۲۰۰۶ با تأسیس از سوی برزیل، روسیه، هند و چین به عنوان «بریک» نامگذاری شد اما بعد از پیوستن آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۱ به این سازمان نام آن به «بریکس» تغییر پیدا کرد، حال تبدیل به یکی از مهره‌های مهم در اقتصاد جهانی شده است. آنطور که الکساندر پانکین، معاون وزیر خارجه روسیه اعلام کرده بریکس ۳۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهد در حالی که کشورهای گروه هفت (متشکل از آمریکا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و بریتانیا) میزان ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را دارند.

ایران نیز از تابستان پارسال عضو این سازمان شد؛ به اعتقاد کارشناسان عضویت در بریکس یک گام مهم برای در هم تنیدن روابط اقتصادی ایران با قدرت‌های نوظهور عضو بریکس به ویژه چین، هند و روسیه محسوب می‌شود. پذیرفتن عضویت ایران در پیمان بریکس به این معنا است که به‌رغم اینکه جمهوری اسلامی ایران در تحریم‌های ایالات متحده آمریکا قرار دارد اما برای تکمیل پازل چند جانبه‌گرایی در دنیا یک اقتصاد کاملاً آماده و مستعد است، بنابراین اعضای بریکس ترجیح دادند که ایران هم در این فعل که موجب کاهش اثرگذاری یک‌جانبه‌گرایی اقتصاد آمریکا خواهد شد به آنها بپیوندد.

حدود ۳۰ درصد وسعت سرزمین‌های جهان و حدود ۴۰ درصد جمعیت جهان متعلق به کشورهای عضو بریکس است. همچنین اعضای بریکس با یکدیگر بیش از ۲۵ درصد نفت جهانی و ۵۰ درصد سنگ آهن جهان را تولید می‌کنند. بنابراین ورود ایران در این پیمان زمینه را برای افزایش تجارت، صادرات و واردات و جذب سرمایه‌گذاری خارجی آماده خواهد کرد. تضمین هماهنگی و تطبیق بوروکراسی داخلی با نهادهای بریکس در زمینه‌هایی مانند گمرک، تعرفه‌ها و مقررات سرمایه گذاری نیز به زمان و بررسی‌های کارشناسی پیچیده‌ای نیاز دارد. اما برنامه‌های مربوط به تکمیل کریدورها و بنادر استراتژیک ایران مانند چابهار و کریدور شمال-جنوب که هم روسیه هم هند عضو آن هستند، می‌تواند به داخل برنامه‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی بریکس منتقل شود.

سهم اقتصادی بریکس از گروه هفت بالاتر است‌

سید حمید حسینی عضو اتاق بازرگانی ایران یکی از ضعف‌های غرب آسیا را نبود پیمان‌های اقتصادی قابل توجه دانست و گفت: در سایر مناطق دنیا انواع پیمان‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی وجود دارد و در این منطقه فقط در حال حاضر پیمان اکو وجود دارد که بیشتر فرهنگی است. سازمان کنفرانس اسلامی هم وجود دارد که بیشتر مربوط به کشورهای عربی می‌شود.

وی با اشاره به پیوستن ایران در دو سال گذشته به سازمان‌های مهم چندجانبه اظهار کرد: سال گذشته عضو سازمان شانگهای شدیم که این سازمان یک پیمان سیاسی و امنیتی است و جنبه‌های اقتصادی آن کمتر است. در سال جاری هم به صورت رسمی عضو بریکس شدیم که محوریت آن کاملاً مباحث اقتصادی است؛ کشورهای عضو بریکس بانک دارند و دارای برنامه برای ایجاد یک پول جایگزین به جای دلار هستند.

عضو اتاق بازرگانی ایران با اشاره به ابزارهای مالی بریکس گفت و عنوان کرد: طراحی این بخش اهمیت زیادی دارد و در این راستا رئیس جمهور روسیه در حال راه اندازی یک سیستم مالی است تا نیازی به سوئیفت نداشته باشد زیرا بسیاری از ابزارهای بانکی و مالی دنیا سیاسی شده و به راحتی توسط دیگران مورد سوءاستفاده قرار گرفته است.

وی با تصریح بر اینکه سهم اقتصادی بریکس از گروه هفت بالاتر است، بیان کرد: سهم اقتصادی گروه هفت حدود ۲۷ درصد است اما کشورهای عضو بریکس سهم بیشتری در اقتصاد دارند.

حسینی با بیان اینکه بریکس در حال گسترش است، گفت: بریکس به جز پنج عضو اصلی خود چند کشور دیگر را هم به عضویت پذیرفته که موجب می‌شود جمعیت این گروه افزایش پیدا کند و در حال حاضر ۴۰ درصد از جمعیت دنیا را کشورهای عضو این سازمان دارند. همچنین سهم آن از اقتصاد هم رشد قابل توجهی داشته است.

وی اظهار کرد: هم ایران و هم روسیه درگیر مباحث تحریم شده‌اند و همچنین چین هم نگران است در آینده دچار همین وضعیت شود زیرا رقابت‌ها و درگیری‌ها در آینده شدت خواهد یافت. در چنین شرایطی کشورهای عضو بریکس به دنبال ساز و کارهای مالی مجزا از سیستم موجود در جهان هستند و در این راستا یک بانک تأسیس کردند که پنج کشور اصلی پایه‌گذار بریکس، هر کدام از ده میلیارد دلار در آن سرمایه گذاری کرده‌اند.

بریکس، نظم جهانیِ تحت سلطه آمریکا را به چالش می‌کشد

سعید اشتیاقی عضو هیئت مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین نیز در این ارتباط می‌گوید: هدف اصلی تشکیل گروه بریکس، فراهم کردن بستری بود تا اعضای آن نظم جهانیِ تحت سلطه آمریکا و دولت‌های غربی را به چالش کشیده و برای یکجانبه گرایی سنتی که وجود داشت چالش ایجاد کنند. ایران یک کشور تحریمی است از این رو هرگونه توافقی که بتواند فشار تحریم را از روی ایران کم کند برای تجارت ما مفید خواهد بود؛ البته بریکس هرگونه توافقی هم نیست چون کشورهایی که عضو بریکس هستند از جمله چین و هند با ما قرابت دارند و ۵۰ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. بنابراین ما باید به نحو احسن از این فرصت استفاده کنیم.

اشتیاقی با بیان اینکه قرار نیست ما تا ابد تحریم بمانیم، تصریح می‌کند: هدف ما از عضویت در بریکس این است که از ظرفیت کشورهای عضو استفاده کنیم چون کشورهای عضو این گروه اقتصاد بزرگ و جمعیت بالایی دارند و اگر بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم مسلماً برای اقتصاد ما مفید خواهد بود زیرا بخش عمده‌ای از اقتصاد ایران متکی به نفت است و معتقدم عضویت ما در بریکس می‌تواند مسیر تجارت ایران در حوزه اقلامی غیر از خام فروشی را هموار کند.

گفتنی است، بزرگترین دستاوردهای بریکس در حوزه دارایی است که شامل توافق اعضای این سازمان بر ایجاد صندوقی ۱۰۰ میلیارد دلاری از ذخایر ارز خارجی برای آنکه در وضعیت‌های اضطراری بتوانند از آن استقراض کنند، می‌شود.

همچنین کشورهای بریکس از اوایل سال ۲۰۱۹ فعالیت خود را برای ایجاد یک سیستم پرداخت جدید، آغاز کردند و در روزهای اخیر، به‌طور رسمی از نسخه جدید آزمایشی سیستم پرداخت خود با نام بریکس پی رونمایی کردند و در جریان برگزاری مجمع تجاری بریکس که در مسکو برگزار شد نیز شرکت‌کنندگان توانستند نسخه آزمایشی این سیستم جدید را امتحان کنند. این سیستم پرداخت جدید به کشورهای عضو بریکس این امکان را می‌دهد تا از پول‌های ملی خود در معاملات بین‌المللی استفاده کنند، یا به بیان دیگر، بریکس پی نیاز به مبادله پول‌های ملی از طریق دلار آمریکا را حذف می‌کند که این امر می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی و تجاری بین کشورهای عضو کمک کند.

از سویی دیگر طبق گزارشی که بلومبرگ منتشر کرده، یک دستاورد دیگر این سازمان تأسیس بانک موسوم به بانک توسعه جهانی به تاسی از بانک جهانی است؛ بانکی که از زمان تأسیس شدن در سال ۲۰۱۵ تاکنون نزدیک به ۳۳ میلیارد دلار وام را عمدتاً به جهت پروژه‌های حمل و نقل، آب و زیرساخت‌های دیگر تصویب کرده است. در این راستا آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۰ یک میلیارد دلار به منظور مقابله با همه گیری کووید -۱۹ استقراض کرد. این در حالی است که در مقام مقایسه بانک جهانی در سال مالی ۲۰۲۳، ۷۲.۸ میلیارد دلار را به کشورهای شریک متعهد شد.

بررسی وضعیت تجارت بین اعضای این سازمان نیز بیانگر آن است که حجم تجارت بین پنج عضو اول اصلی بریکس از ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ افزایشی ۵۶ درصدی داشته و به ۴۲۲ میلیارد دلار رسید. محصولات کشاورزی و منابع طبیعی برزیل و روسیه سبب شد آنها به متحدانی طبیعی برای تقاضای چین تبدیل شوند. هند و چین تا حدی به دلیل رقابت ژئوپلیتی و اختلافات مرزی ارتباطات تجاری ضعیف‌تری با یکدیگر دارند.