شرایط فیلمسازان مستند خوب نیست/وضعیت دریاچه هامون از دید یک پیرزن

مهر: مستند «پورزال» ساخته ماریا ماوتی و احسان فرخی‌فرد در هفدهمین جشنواره «سینماحقیقت» روی پرده رفت و توانست سه جایزه در بخش های مستند کوتاه بین الملل، بهترین کارگردانی فیلم مستند کوتاه و بهترین تصویربرداری (به صورت مشترک) را به دست بیاورد. «پورزال» به تازگی به ۲ بخش چهل و یکمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران راه پیدا کرده و در بخش مسابقه ملی و بخش بین‌الملل این جشنواره با مستندهای دیگر به رقابت می پردازد.

ماریا ماوتی یکی از کارگردان های این مستند درباره حضور «پورزال» در ۲ بخش از جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران گفت: جشنواره فیلم کوتاه تهران فارغ از رتبه بندی و اسکارکوالیفای بودن، برای من جشنواره ای نوستالژیک است چون در زمانی که دانشجو بودم و فیلم داستانی می ساختم ۲ فیلم کوتاه داستانی من در جشنواره بود و این حضور برای من حس بسیار خوبی دارد.

ماوتی درباره شکل‌گیری ایده مستند «پورزال» توضیح داد: زمانی که مشغول تولید یک کار در سیستان بودم، راننده ما آقایی بود که به من گفت چرا درباره دریاچه هامون فیلم نمی‌سازی؟ به او گفتم پیش از من مستندسازهای خیلی خوبی درباره هامون فیلم ساخته اند اما او با حال و هوایی عجیب اصرار می کرد و این مساله در ذهن من ماند. بعدتر فیلم هایی را که درباره دریاچه هامون ساخته شده بود، دیدم و به این فکر می کردم که چطور با یک بیان و ساختار متفاوت به این مقوله بپردازم از این رو به سراغ ترکیب با انیمیشن رفتم. با احسان فرخی فرد در این زمینه صحبت کردم و همه کارهای این قسمت و سبک انیمیشنی که وجود دارد به انتخاب وی انجام گرفت.

وی درباره ارتباط گرفتن با کاراکتر خود که یک پیرزن است، بیان کرد: کاراکتر مستند ما در همان جا مشغول به زندگی بود و ما به سراغ او رفتیم. همیشه عادت دارم برای اینکه بتوانم یک فیلم را خوب و درست بسازم، ببینم آیا می توانم با آن کاراکتر ارتباط بگیرم یا نه و اگر ارتباط شکل گرفت آن حال و هوا جلوی دوربین هم شکل می گیرد و اگر نتوانم ارتباط خوبی بگیرم، اصلا آن فیلم را نمی سازم. پژوهش بسیار خوبی برای مستند «پورزال» داشتیم و مدت زیادی در آنجا بودیم و چند روز جلوتر از شروع فیلمبرداری هم من به آنجا رفتم و با کاراکتر خودمان زندگی می کردم.

این مستندساز یادآور شد: به این اعتقاد دارم که وقتی در تولید مستند با خود و سوژه صادق باشید و دلیل ساخت مستند را به سوژه خود بگویید، جلوی دوربین فضایی که مدنظرتان است به خوبی اتفاق می افتد. البته این را هم باید اضافه کنم که آقایان ملایی، قاسمی و محسن کوثری که از اهالی سیستان بودند هم در این مسیر بسیار تلاش کردند و در شکل گیری هر چه بهتر اتفاقات نقش داشتند.

کارگردان مستند «پورزال» در پاسخ به این که آیا اقتضای قصه و موضوع او را به فیلم کوتاه سوق داده و نخواسته مدت زمان فیلم بیشتر شود، توضیح داد: فیلم کوتاه در سینما یک مدیوم بسیار مهم است و ساختن یک فیلم کوتاه خوب هم بسیار سخت است. بارها اتفاق افتاده است که حتی سر میز تدوین گفته اند که این فیلم کشش این را دارد که نسخه بلندتری بشود ولی من اصلا به این چیزها توجه نمی کنم و برایم مهم است که قصه من چقدر ظرفیت دارد. وقتی داستان یک خطی فیلمی را با خود تکرار می کنید، به شما می گوید که فیلم شما باید چند دقیقه باشد. متاسفانه به فیلم های کوتاه بودجه کمتری تعلق می گیرد و مجبور هستید که با آن مقدار کم فیلم خود را بسازید ولی درکل معتقدم اصلا طول فیلم مهم نیست و باید بیشتر به این توجه شود که چقدر زحمت و زمان صرف آن شده است.

ماوتی درباره بهره گرفتن از انیمیشن در مستند «پورزال» مطرح کرد: ما یک تیم انیمیشن سه نفره خیلی قوی داشتیم. احسان فرخی فرد به همراه عارف اسماعیلی و نرگس موسوی بسیار زحمت کشیدند و با وجود مدت زمان و بودجه کمی که داشتیم، این تیم خیلی بالاتر از تصور من کار کرد.

این کارگردان مستند درباره شرایط کنونی سینمای مستند بیان کرد: سینمای مستند ایران سال هاست که راه خود را پیدا کرده و هر اتفاقی که بیفتد راه خود را خوب پیش می رود و به بیراهه نمی رود. ولی اوضاع فیلمسازان مستند خوب نیست. بودجه ها نسبت به آثار داستانی مناسب نیستند. دوستانی دارم که سال هاست به دلیل بودجه های کم، مستند نساخته اند. مستندسازی چیزی است که برای آن زحمت کشیده ام و درس آن را خوانده ام و در حال حاضر اوضاع من هم مثل سایر مستندسازان چندان خوب نیست. به بیان ساده تر همه ما درگیر اجاره خانه و خرج های این چنینی هستیم و لازم است که بازنگری جدی در برآوردهای سینمای مستند اتفاق بیفتد.

ماوتی در پایان درباره فعالیت‌های جدیدش گفت: در حال حاضر سخت مشغول پژوهش برای یک کار جدید هستم تا بتوانم پژوهش درستی داشته باشم. یک مستند هم حدود دو سه سال پیش در منطقه ای که زندگی می کنم یعنی اشنویه و مهاباد شروع کرده و به پایان رساندیم که درباره مردمان اطراف خودم است و با آن متقاضی حضور در جشنواره «سینماحقیقت» امسال هستم.

عوامل مستند انیمیشن «پورزال» عبارتند از پژوهش و کارگردان: ماریا ماوتی، احسان فرخی فرد، فیلمبردار: مهدی آزادی، تدوین: حمید نجفی‌راد، ماریا ماوتی، صدابردار: محمد خدام، صداگذاری: مهرداد جلوخانی، موسیقی: مسعودیه سخاوت دوست، اصلاح رنگ و نور: حمیدرضا فطوره چیان، برنا جمشیدی، انیمیشن: عارف اسماعیلی، نرگس موسوی، کامپوزیت: احسان فرخی‌فرد، نریشن متن: ماریا ماوتی، زهرا کوهکن، مشاوره پروژه: علی ملایی، مدیر تولید: محسن کوثری، تولید مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی.