از هر چهار ایرانی یک نفر به اختلال روان مبتلاست

مهر نوشت: غفلت از سلامت روان در دنیای پرچالش امروز، تمامی ابعاد زندگی افراد را متأثر می‌سازد و بر روی طرز تفکر، احساس و نحوه تعامل انسان در هنگام رویارویی با وقایع زندگی، چگونگی مدیریت استرس، نحوه تعامل با دیگران و تصمیمات مهم زندگی، در هر مرحله از زندگی، اثرگذار است.

یکی از مهمترین عواملی که باعث می‌شود افراد نسبت به سلامت روان خود بی توجه باشند، انگ اجتماعیِ اختلالات روان در مراجعه به مشاور، روانشناس یا روانپزشک، است که نه تنها جامعه ایرانی، بلکه تمامی جوامع را دچار کرده است؛ از طرفی، پایین بودن سطح سواد سلامت مردم نیز منجر می‌شود که مقوله خودمراقبتی در حوزه سلامت روان، همچنان مورد غفلت واقع شود. درست است که در سال‌های اخیر انگ مراجعه به مشاور یا روانشناس تاحدودی کاهش یافته، اما هنوز هم این نگرش به قوت خود باقیست و سلامت روان جزو اولویت‌های زندگی مردم محسوب نمی‌شود.

با وجود عوامل استرس‌زای فراوانی که هر لحظه آماده شلیک به روانِ بی دفاع انسان‌ها است، زمان آن رسیده که مقوله پیشگیری در رأس تصمیم گیری های کلان قرار گیرد و تمام بخش‌های کشور به نوعی در این زمینه نقش آفرینی کنند، زیرا این موضوع نه تنها به بهبود کیفیت زندگی فردی کمک می‌کند، بلکه به تقویت بنیادهای اجتماعی و فرهنگی ما نیز می‌انجامد. با ارتقای سلامت روان، می‌توانیم دنیایی بسازیم که در آن همگان احساس امنیت، شادی و رضایت داشته باشند.

سلامت روان، موضوعی همه جانبه و فرابخشی است

محمد رضا شالبافان، روانپزشک و سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، با بیان اینکه سلامت روان، موضوعی همه جانبه و فرابخشی است، افزود: شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در تمامی جوامع می‌تواند منشأ بروز آسیب‌های روانی در مردم باشد و در این زمینه، به غیر از وزارت بهداشت، تمامی نهادهای دولتی و غیردولتی نقش دارند.

وی افزود: درست است که وزارت بهداشت متولی امر سلامت است، اما بخش اعظم مؤلفه‌های مؤثر بر سلامت خارج از حوزه وزارت بهداشت است و تلاش وزارت بهداشت برای تمرکز خدمت رسانی به منظور بهبود وضعیت سلامت روان و کاهش آسیب‌ها و پیشگیری و درمان بیماری‌ها است.

وی با بیان اینکه در زمینه آمار ابتلاء به بیماری‌های روان‌پزشکی، استانداردی مشخص نشده و حتی یک مورد از ابتلاء به این بیماری‌ها بازهم قابل تأمل است، گفت: هر درصدی از ابتلاء، برای ما درصد بالایی محسوب می‌شود و نباید خود را به میزان خاصی از آمارها راضی کنیم؛ هدف‌گذاری ها باید به گونه‌ای باشد که با شیب مناسبی به سمت کاهش آسیب‌های روانی و اجتماعی پیش برویم.

شالبافان در ادامه افزود: با توجه به اینکه طبق آخرین آمارها در کشورمان، از هر چهار نفر، یک نفر به یکی از اختلالات روان مبتلاست، تمامی نهادها باید در حوزه کاهش آسیب‌های روان به طور جدی برنامه‌ریزی کرده و گام بردارند، زیرا دستیابی به اهداف کلان و سیاست‌های بالادستی در جامعه‌ای سالم محقق می‌شود.

وی با بیان اینکه افسردگی و اختلالات اضطرابی شایع‌ترین مشکلات سلامت روان در کشور محسوب می‌شوند، گذر از دوران همه گیری کووید ۱۹ را یکی از عوامل زمینه ساز ناخوشی روان انسان‌ها عنوان و تصریح کرد: پس از همه‌گیری کووید ۱۹، اختلالات روان‌پزشکی در سراسر دنیا افزایش یافته که می‌تواند ناشی از تشدید مشکلات اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی و فردی در این برهه از زمان باشد.

سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت با بیان اینکه انسان سالم محور توسعه پایدار است، بر لزوم توجه دولت‌ها به موضوع بهداشت روان مردم، تاکید کرد و گفت: در این زمینه وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران نیز در سه سطح به مشکلات روان ورود کرده که سطح یک مراکز جامع سلامت، سطح دوم مراکز درمان سرپایی سراج و سطح سوم بیمارستان‌های تخصصی روان‌پزشکی برای ارائه خدمات بستری است.

شالبافان ادامه داد: حدود ۳ هزار روانشناس در مرکز جامع سلامت به مراجعان، خدمات سلامت روان ارائه می‌دهند. همچنین ۱۰۶ مرکز سراج در کشور داریم که خدمات تخصصی سرپایی سلامت روان ارائه می‌دهند.

لزوم توسعه خدمات مشاوره سلامت روان در کشور

وی با تاکید برینکه خدمات سلامت روان باید در سطح کشور توسعه و ارتقا یابد، گفت: با توجه به آمار اختلالات روانی و گستره جغرافیایی کشور، توسعه خدمات مشاوره سلامت روان و افزایش دسترسی به این خدمات، الزامی است.

وی با بیان اینکه خود مراقبتی یکی از جنبه‌های مهم پیشگیری از بیماری‌ها محسوب می‌شود که در زمینه سلامت روان و در مقابله با رویدادهای استرس زا، از اهمیت ویژه ای برخوردار است، ادامه داد: افراد می‌توانند سواد سلامت روان خود را با حضور در کارگاه‌های آموزشی معتبر توانمندسازی فردی و یا مراجعه به مشاور، غنی سازند. کتب و مقالات معتبر نیز نقش بسزایی در افزایش آگاهی نسبت به موضوعات سلامت محور دارند. رویارویی با حوادث استرس زا در زندگی روزمره غیرقابل اجتناب است، اما سازگاری بهینه با این رویدادها، بسیار بسیار اهمیت دارد؛ یکی از وظایف اصلی دفاتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد و مراکز وابسته به وزارت بهداشت نیز توانمند کردن افراد در رویارویی با موقعیت‌های استرس‌زای زندگی است.

وی با اشاره به اهمیت سلامت روان در محیط کار به عنوان بخش اعظم روزمرگی افراد، تصریح کرد: شعار روز جهانی و هفته ملی سلامت روان در سال جاری، “اولویت امروز، سلامت روان در محیط کار” است و عمده‌ترین هدف در این هفته ارتقا و افزایش آگاهی و تغییر و اصلاح نگرش مردم نسبت به مسائل بهداشت روان است.

سلامت روان در محیط کار، زمینه ساز یک خانواده پرنشاط

شالبافان با بیان اینکه سلامت روان در محیط کار زمینه ساز سلامت روان و نشاط اعضای خانواده است، افزود: پیشگیری از ابتلاء به اختلالات روان‌پزشکی بر درمان این اختلالات اولویت دارد، یعنی پیش از گرفتار شدن در دام استرس، اضطراب و افسردگی، باید بر نحوه توانمندسازی فردی آگاهی یابیم.

وی گفت: محیط کاری ذاتاً می‌تواند منشأ استرس باشد، اما آگاهی از نحوه مقابله با استرس‌های شغلی برای همه افراد، چه کارفرما و چه کارکنان، الزامی است. در این راستا، محتواهای آموزشی با رویکرد بومی سازی تهیه و در اختیار سازمان‌ها و مراکز قرار گرفته است.

این روانپزشک، تشخیص و مداخله زودهنگام اختلالات روان را در افزایش توانمندسازی مردم و ارتقای سطح سلامت روان جامعه، مؤثر دانست و اظهار کرد: نیمی از جمعیت جهان شاغل هستند و اکثراً، ساعات طولانی را در محیط کاری سپری می‌کنند، بنابراین محیط کاری باید امن، پرنشاط و آرامش بخش باشد. جامعه از افراد تشکیل شده و چنانچه سلامت روان تک تک اعضای جامعه تأمین شود، به صورت زنجیره‌وار، سلامت روان جامعه تأمین خواهد شد.

شالبافان با بیان اینکه سلامت روان کارکنان منجر به افزایش بهره‌وری محیط کار خواهد شد، گفت: همه ما مسئول سلامت روان خود و همکارانمان در محیط کاری هستیم و باید تلاش کنیم منبع ایجاد آسیب‌های روانی برای دیگران نباشیم. از سوی دیگر درصد بسیار زیادی از بار مالی سیستم‌ها، اعم از گردش مالی نامناسب و افت درآمدزایی، به دلیل کاهش عملکرد کارکنان و ناشی از مشکلات سلامت روان آنهاست.

سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت افزود: افراد باید نسبت به اهمیت سلامت روان خود حساس شوند و مانند بیماری‌های جسمی، اگر نیاز به درمان، کنترل و مداخله‌های تخصصی دارند، حتماً به مشاور، روانشناس و روانپزشک مراجعه کنند. هرکسی ممکن است به دلایل متفاوت در هر دوره‌ای از زندگی، دچار اختلالات روان شود، اما باید نسبت به کنترل و درمان مشکلش هرچه سریع‌تر اقدام کند.

نسبت به سلامت روان اطرافیان مسئول باشیم

وی گفت: بروز هرگونه تغییر در افکار، احساسات، خواب یا اشتها، باید جدی گرفته شود و فرد نسبت به درمان به موقع اقدام کند و چنانچه افراد روان سالمی دارند باید آن را حفظ کنند. همچنین باید نسبت به سلامت روان اطرافیان نیز مسئول باشیم و اگر کسی در خانواده یا محیط کار نیاز به مداخلات سلامت روان دارد، او را راهنمایی کنیم.
به گفته سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، مراکز جامع سلامت در سراسر کشور در دسترس است و افراد چنانچه نیاز به مشاوره و مداخلات درمانی دارند، می‌توانند به این مراکز مراجعه کنند.

اهمیت انگ زدایی از اختلالات روان

وی بر اهمیت انگ زدایی از اختلالات روان تاکید کرد و گفت: همه افراد باید این نگرش را در خود ایجاد کنند و بدون اینکه اطرافیان را قضاوت کنند، در زمینه بهبود سلامت روان به آنها کمک کنند. باید در مسیر رفع انگ اختلالات روان، گام برداریم و هرکسی باید این اصلاح را از خود آغاز کند.

مراقب آسیب‌های فضای مجازی باشیم

وی در خصوص آسیب‌های فضای مجازی در سلامت روان، عنوان کرد: فناوری بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره انسان شده است و از محیط کار تا زندگی شخصی، فناوری در زندگی ما حضور دارد. با این حال، چالش اصلی امروز، پیدا کردن تعادل بین استفاده مداوم از فناوری و تأثیرات منفی آن بر سلامت روان است.

شالبافان ادامه داد: ظهور رسانه‌های اجتماعی باعث افزایش نگرانی‌ها در مورد تأثیر آن بر سلامت روان شده است. تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده بیش از حد از این پلتفرم‌ها، مخصوصاً در گروه سنی کودک ونوجوان، می‌تواند به کاهش عزت‌نفس، انزواطلبی، افسردگی و اعتیاد به اینترنت و شبکه‌های مجازی منجر شود.

وی گفت: ارتباطات اجتماعی از طریق شبکه‌های مجازی و اینترنت بسیار ضعیف‌تر از ارتباطات واقعی است و در دراز مدت به انزوای اجتماعی، افسردگی و به خطر افتادن سلامت روان افراد می‌انجامد و به صورت ناخودآگاه و بدون آن‌که حتی مطلع باشیم، ممکن است به سلامت روان آسیب برساند.

ورزش کنید تا بانشاط بمانید

سرپرست دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، توصیه کرد که برای حفظ سلامت روان می‌توان در دسترس‌ترین روش‌ها را در زندگی روزمره به کار گرفت؛ مثلاً می‌توان میزان استفاده از شبکه‌های مجازی را محدود و ورزش را جایگزین آن کرد.

وی، خواب منظم، تغذیه مناسب، مدیریت استرس، تاب‌آوری در بحران‌ها، ارتقای مهارت‌های زندگی، پرداختن به فعالیت‌های هنری، طبیعت گردی، یادگیری مهارت‌های جدید، حفظ روابط دوستانه و خانوادگی و دوری از دخانیات و الکل را از جمله راهکارهای در دسترس برای داشتن روانی سالم عنوان کرد.