نام بیش از ۲۵۰۰پژوهشگر ایرانی در میان دو درصد برتر پژوهشگران دنیا

خبرگزاری مهر: استناد یکی از سنجه‌های کلیدی ارزیابی است که در دهه‌های گذشته در کانون توجه بوده است. از استناد هم بهره‌برداری‌های درست و کارآمد شده است، هم نادرست و بیهوده. به هر شکل، از آنجا که یکی از کنشگران کلیدی در زیست‌بوم علم و پژوهش، پژوهشگران هستند، ارزیابی آنان بر پایه شمار و نسبت استنادهایی که به آنها می‌شود، می‌تواند یکی از نشانه‌های تأثیرگذاری آنان در زمینه‌های ویژه موضوعی باشد.

بر این پایه، یکی از نظام‌های ارزیابی پژوهشگران که در چند سال گذشته پدید آمده است و از آن بهره‌برداری می‌شود، ارزیابی پژوهشگران بر پایه شمار و نسبت استنادهای دریافتی‌شان و شناسایی دو درصد برتر آنان است. روش‌شناسی این نظام ارزیابی را نخستین بار پژوهشگران دانشگاه استنفورد معرفی کردند و اکنون این نظام در شرکت انتشاراتی «الزویر» و بر پایه داده‌های نمایه استنادی «اسکوپوس» روزآمد می‌شود.

در این نظام ارزیابی (اینجا) داده‌های انتشاراتی و استنادی ۲۲ زمینه فراگیر موضوعی و ۱۷۴ زمینه جزئی موضوعی تحلیل می‌شوند. در هر زمینه علمی، آنانی که بیشترین شمار و نسبت استنادها را گرفته‌اند و در میان دو درصد بالای لیست جای دارند، به عنوان پژوهشگران برتر معرفی می‌شوند.

بر پایه گزارش تازه «الزویر» که در سپتامبر ۲۰۲۴ منتشر شده است، نام ۲۵۰۳ پژوهشگر از ایران در میان دو درصد برتر پژوهشگران جهان جای گرفته‌اند. در این نظام ارزیابی دو فهرست منتشر می‌شود. فهرست «عملکرد سالانه» داده‌های یک سال مشخص (یعنی سال ۲۰۲۳ میلادی) را بررسی و نام برترین‌ها را منتشر می‌کند و فهرست دیگر «عملکرد شغلی»، پژوهشگران برتر را بر پایه عملکرد همه سال‌ها (از سال ۱۹۶۰ تا سال ۲۰۲۳ میلادی) را شناسایی می‌کند.

روی هم، فهرست عملکرد سالانه دربردارنده ۲۲۳ هزار و ۲۵۲ پژوهشگر از سراسر جهان و ۲ هزار و ۳۲۷ پژوهشگر از کشور ایران است. فهرست عملکرد شغلی نیز دربردارنده ۲۱۷ هزار و ۹۷پژوهشگر از سراسر جهان و یک هزار و ۲۰ پژوهشگر از کشور ایران است.

بر پایه این داده‌ها، دانشگاه تهران در هر دو فهرست در صدر مؤسسه‌های ایرانی از دیدگاه شمار پژوهشگران است. در جدول یک، نام ۱۰ مؤسسه‌ برتر ایرانی که پژوهشگری در فهرست عملکرد سالانه دارند، گزارش شده است.

در جدول دو نیز نام ۱۰ مؤسسه‌ برتر ایرانی که پژوهشگری در فهرست عملکرد شغلی دارند، قابل مشاهده است.

جدول کامل موسسات ایرانی دارای بیشترین پژوهشگران در هر دو فهرست‌ دو درصد برتر پژوهشگران جهان، اینجا قابل مشاهده است.

این گزارش بر اهمیت استناد به عنوان یک معیار اساسی برای ارزیابی پژوهشگران تأکید دارد. استناد به عنوان یک نشانگر ارزشمند از تأثیر و پویایی کارهای پژوهشگران در وادی علم به شمار می‌رود. با این حال، لازم است به‌یادآوری شود که ارزیابی‌ها نباید تنها به این معیار محدود شوند. جنبه‌های مهم دیگری از عملکرد پژوهشی و تأثیر آن‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد. این گزارش نکته‌ای حیاتی را مطرح می‌کند که هرچند استناد به عنوان یک معیار مهم تأکید می‌شود، اما نباید به عنوان تنها معیار در نظر گرفته شود. مشارکت‌های پژوهشگران در علم در اعداد خلاصه نمی‌شود و عوامل دیگری نظیر کیفیت پژوهش‌ها، همکاری‌ها، و تأثیر اجتماعی کارهای آنان نیز باید در ارزیابی جامع مدنظر قرار گیرد.

این گزارش از گزارش‌های سامانه «نما» است. سامانه «نما» که پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) راه‌اندازی کرده است، به پایش و گزارش جایگاه علم، فناوری و نوآوری ایران در جهان می‌پردازد. این سامانه با پایش و گزارش نزدیک به ۹۰ شاخص جهانی، در این نشانی در دسترس همگان است.