«آیینه عمر» از تاثیر مفاخر ایران می‌گوید/ مستند خشک علمی نساختیم

صدرا صدوقی تهیه‌کننده مجموعه مستند «آئینه عمر» که از ۱۴ دی ۱۴۰۲، پنجشنبه‌ها ساعت ۱۹ روی آنتن شبکه چهار سیما رفته است، درباره این مجموعه مستند به خبرنگار مهر گفت: مجموعه مستند «آئینه عمر» یک مجموعه ۲۶ قسمتی درباره پاسداشت مقام علمی و فرهنگی مفاخر ایران است که در قالب فیلم‌های پرتره حدود ۴۵ دقیقه‌ای به بررسی زندگی و سلوک مفاخر و مشاهیر ایران در حوزه‌های ادبی، فرهنگی، حکمت، عرفان و … می‌پردازد.

وی ادامه داد: علت توجه سازندگان به این گونه مستندها، تأثیرگذاری مفاخر ایران در سپهر علمی، فرهنگی و هنری کشور است. این چهره‌ها به مثابه الگو و شاخص‌هایی قابل توجه در عرصه فکر و فرهنگ ایران شناخته می‌شوند که علاوه بر تالیفات گوناگون، سلوک و جنبه عملی زندگی‌شان هم می‌تواند برای نسل جدید و جوانان امروزی محل توجه باشد. به همین دلیل تصمیم گرفتیم خلاف سنت‌های همیشگی کشورمان که بزرگان، پس از رحلت و وفاتشان تجلیل می‌شوند و خدماتشان بار دیگر به جامعه معرفی می‌شود، در زمان حیات این بزرگان، فیلم‌هایی درباره آنها بسازیم تا وقتی که زنده هستند و در کنار ما حضور دارند، گوشه‌ای از فعالیت‌ها و خدمات علمی و فرهنگی‌شان به ایرانیان و البته جهانیان معرفی شود تا ضمن تکریم این چهره‌ها، فضایی برای معرفی آن‌ها به کسانی که با این افراد مهم و تأثیرگذار آشنایی ندارند نیز، فراهم شود.

برخی چهره‌های مفاخر حاضر به همکاری نشدند

صدوقی در پاسخ به این پرسش که در میان سوژه‌ها، چه کسانی بودند که موافق به همکاری نباشند؟ مطرح کرد: طبیعتاً در ساخت مستند پرتره و مواجهه تیم سازنده با مفاخر ایران، مشکلاتی وجود دارد؛ تلاش کردیم درباره برخی چهره‌ها کار کنیم که به دلایل مختلف مثل کهولت سن، بیماری و یا شدت تواضعی که دارند و حاضر نیستند شخصیت علمی خود را به مردم بروز دهند؛ این اتفاق نیفتاد. کوشش تیم «آئینه عمر» بر این است که در صورت ادامه این مجموعه، از تلاش باز نایستیم و با چهره‌هایی که موفق نشدیم در فصل اول درباره آن‌ها فیلمی بسازیم، کار را پی بگیریم و به تولید پرتره‌شان بپردازیم.

وی تاکید کرد: ساخت فیلم‌های مستند درباره چهره‌ها، مشاهیر و مفاخر یک کشور باید به نحوی انجام شود که دربردارنده مهم‌ترین بخش‌های زندگی علمی، پژوهشی، فرهنگی و اجتماعی آن چهره‌ها باشد. زبان این فیلم‌ها نیز باید ساده و همه‌فهم باشد چراکه در کنار بیننده متخصص بخش عمده‌ای از عموم مردم، بیننده چنین فیلم‌هایی هستند پس فیلم باید از زبان تخصصی فاصله گیرد و با بیانی روان، اندیشه‌های رفیع سوژه را به نمایش بگذارد. زبان تخصصی باعث می‌شود که ارتباط مناسبی میان خروجی یک رسانه با مخاطبان عام آن برقرار نشود. طبیعتاً اگر بناست که فیلم مستند جنبه الگودهی داشته باشد، باید به بخش‌هایی از زندگی یک چهره و شخصیت بپردازد که بالاترین جنبه استنادی و پژوهشی را داشته باشد، همچنین این آثار باید مخاطب را در بالاترین سطح ممکن قانع کند تا ارتباط دقیقی میان بیننده و فیلم برقرار شود.

این تهیه‌کننده درباره تفاوت مجموعه مستند «آئینه عمر» با دیگر آثار مشابه، بیان کرد: در این مجموعه مستند تلاش کردیم ریتم فیلم را کمی سریع‌تر از سایر مستندها داشته باشیم چراکه طبیعتاً مخاطبان امروزی، علاقه دوچندانی به سینمای داستانی دارند و کم‌تر می‌توانند پای یک مستند علمی بنشینند و تا انتها نظاره‌گر آن باشند. همچنین تلاش کردیم که موسیقی در کل فیلم‌ها جریان داشته باشد که موجب تلطیف خاطر بیننده می‌شود. نکته مهم‌تر اینکه مصاحبه‌کنندگانی که به‌عنوان کارشناس در مستند حضور دارند، همه اساتید تراز اول دانشگاه یا بهترین شاگردان آن چهره‌ها هستند.

با مستندهای خشک علمی مواجه نیستیم

وی اضافه کرد: یکی دیگر از تکنیک‌هایی که درنظر گرفتیم، ضبط بحث و بررسی آثار و اندیشه‌های شخصیت اصلی در قالب یک دیالوگ بود. یعنی استاد دانشگاه را به همراه یکی از بهترین شاگردانش در نظر گرفتیم، شاگرد را جلویش قرار دادیم و آثار و اندیشه را جدا از دیگر مباحث زندگی، در قالب یک دیالوگ ضبط کرده‌ایم. مصاحبه‌کننده چهره را وامی‌دارد که اندیشه‌ها و آثار خود را با زبانی ساده‌تر بیان کند. به نظرم این مجموعه نسبت به دیگر آثار مشابه سطح بالاتری از جذابیت را داراست تا ما صرفاً با یک مستند خشک علمی مواجه نباشیم. طبیعتاً از آرشیوهای اختصاصی هم در این مجموعه مستند استفاده شده است که به جاذبه اثر می‌افزاید.

صدوقی درباره واکنش مخاطبان نسبت به این فیلم‌ها تصریح کرد: تاکنون ۱۳ قسمت از مجموعه مستند «آئینه عمر» روی آنتن شبکه چهار سیما رفته است و پخش آن تا تابستان ادامه خواهد داشت. باتوجه به فعالیت رسانه‌ای پیش از پخش مستند، بازخورد خیلی خوبی از سوی مخاطبان داشتیم، گویی مردم منتظر دیدن دوباره صدا و تصویر این بزرگان بوده‌اند. وقتی هر هفته این فیلم‌ها روی آنتن می‌روند، احساس می‌کنیم باتوجه به جایگاه و اهمیتی که این استادان در سپهر فرهنگی ایران دارند، تماشای آثار شور و شعف را به همراه دارد. وقتی عموم مردم داستان زندگی این افراد پر کار و عاشق علم و فرهنگ را که با وجود زندگی سخت امروز به این جایگاه رسیده‌اند، می‌بینند، متوجه می‌شوند که ایران هیچ‌وقت خالی از مفاخر و مشاهیر نیست و نخواهد شد.

تهیه‌کننده «آئینه عمر» در پایان درباره ساخت ادامه این مجموعه مستند، عنوان کرد: امیدواریم ساخت این مجموعه مستند ادامه داشته باشد؛ خوشبختانه با همراهی و مساعدت مدیر محترم شبکه چهار سیما و سرپرست گروه فرهنگ و اندیشه این شبکه، بنا بر این است که تولید و پخش این مجموعه ادامه داشته باشد. چراکه عرصه کار درباره مفاخر ایران بسیار گسترده است و ما تلاش کردیم در کنار ریش‌سفیدان این عرصه، فضایی را برای نسل بعدی این بزرگان ایجاد کنیم تا به جامعه و نسل جوان معرفی شوند. امیدوارم این پروژه تصویری و رسانه‌ای بتواند گوشه‌ای از خدمات چهره‌های تابناک علم و فرهنگ را به ایرانیان معرفی کند.

در فصل اول این مجموعه تلویزیونی، پرتره چهره‌هایی چون باقر ساروخانی پدر جامعه‌شناسی ارتباطات ایران، مهدی گلشنی استاد نامدار فیزیک و فلسفه، علی شیرازی استاد هنر خوشنویسی، سید محمود طباطبایی‌فر چهره پزشکی، علی‌اکبر رشاد فقیه و استاد حکمت اسلامی، غلامرضا فیاضی استاد فلسفه و حکمت اسلامی، احمد خاتمی استاد برجسته زبان و ادب فارسی، محمدعلی آذرشب استاد ممتاز زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران، حسن انوری چهره زبان و ادبیات فارسی، نصرت‌الله تابش نظریه‌پرداز سینمای اسلامی، نادیا مفتونی استاد فلسفه دانشگاه تهران و ان‌شاءالله رحمتی استاد فلسفه و مترجم متون حکمی و عرفانی پخش شده است.