تجربه حضور «رویاباف و قاضی» در کانادا/ ماجرای خانم قاضی چیست؟

حسام اسلامی که این روزها برای نمایش مستند تازه‌اش «رویاباف و قاضی» به تورنتوی کانادا رفته تا فیلمش را روی پرده و همراه با تماشاگران جشنواره «هات‌داکس» ببیند، درباره ایده اولیه این مستند به خبرنگار مهر گفت: برای من موضوع حفاری و جستجوی اجناس باارزش قدیمی جذاب بود. در مراحل تحقیق، متوجه شدم مازندران، به طور ویژه سوادکوه یکی از بالاترین آمار قضایی مربوط به حفاری های غیرمجاز را دارد. این پرونده‌ها، فقط به حفاری ختم نمی‌شود، گاهی جرایم دیگر مثل قتل هم در این مسیر رخ می‌دهد یا ریزش چاه یا محل حفاری، باعث مرگ جستجوگر و حفار شده است. درگیری‌های بین حفارها هم خودش ماجرایی است. این پرونده‌ها و این حفاری‌ها، ایده ساخت «رویاباف و قاضی» شد.

این کارگردان در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به نقش پررنگ طبیعت در فیلم گفت: لوکیشن آن منطقه با طبیعت بکر و چشم نواز، بخش دیگری از جذابیت این ماجرا برای من بود. حفاری، گاهی در شهر یا منطقه مسکونی رخ می‌دهد، گاهی در دل طبیعت. طبیعت در چنین حفاری‌هایی یک شخصیت است و هویت دارد. طبیعت با دادن نشانه‌های اغلب مبهم، حفارها را گمراه، ترغیب یا سردرگم می‌کند. افرادی که در طبیعت دنبال گنج می‌گردند، هر سنگ، شی یا درختی برایشان معنا دارد و فکر می‌کنند، اینها نشانه هستند و باید بهشان توجه کرد.

اسلامی در پاسخ به این سوال که «رویاباف و قاضی» درباره مردم و رویاهایشان است، گفت: ما درباره یک موقعیت انسانی صحبت می‌کنیم که ریشه‌ای دیرینه و تاریخی دارد. ما تمدنی باستانی داریم، این رویا و تمایل، برای دستیابی به گنج و میراث و ثروت گذشتگان در بسیاری از ما وجود داشته است. در ادبیات کلاسیک ما، داستان‌های بسیاری با این مضمون وجود دارد. وقتی درباره امروز حرف می زنیم، این تمایل و رویا، تشدید می‌شود. هر چه شرایط اقتصادی سخت‌تر می‌شود، گرایش به این رویا بیشتر می‌شود. مردم فکر می‌کنند، روی زمین نمی‌شود به این خواسته رسید اما زیر زمین می‌شود، آن را دنبال کرد.

کارگردان مستند «پروژه ازدواج» درباره شخصیت خانم قاضی در مستند «رویاباف و قاضی» گفت: من نمی‌دانستم در سیستم قضایی، قاضی خانم داریم. مجوزهای لازم برای فیلمبرداری در منطقه را گرفتیم، روز اول، متوجه شدم قاضی پرونده های میراث فرهنگی یک خانم است. ایشان بسیار مسلط بود، برای اولین بار در طی سال‌های کارم، با چنین شخصیتی مواجه شدم که این قدر مقابل دوربین راحت بود و خیلی سریع، با حضور ما در دفترش، کنار آمد. در یک فضای مردانه و سختگیر قضایی، همه با احترام به خانم قاضی نگاه می‌کردند و ایشان محل رجوع و بسیار دقیق و حرفه‌ای بود. این نکته برایم جذاب بود.

اسلامی با توجه به نمایش مستند «رویاباف و قاضی» در جشنواره‌های «هات‌داکس»، «ایدفا» و «تروفالس» و واکنش تماشاگران به حضور شخصیت قاضی خانم گفت: برای مخاطبان جالب بود که در ایران قاضی خانم فعالیت می‌کند، آنها تحت تاثیر فیلم و این شخصیت بودند. هم مخاطبان ایرانی خارج از کشور و هم تماشاگران خارجی، درباره این شخصیت سوال می‌پرسیدند و یکی از نکات جذاب فیلم، برایشان حضور، اقتدار و تسلط او بر کارش بود. به نظرم، فهم جامعه ایرانی و مسایل اجتماعی آن ساده نیست و با یک جمله و کلمه نمی‌شود درباره رخدادها، شخصیت‌ها و موقعیت‌ها صحبت کرد.

کارگردان «متهمین دایره بیستم» در پایان درباره لحن و فضای فیلم تازه‌اش «رویاباف و قاضی» گفت: یکی از جذابیت‌های فیلم برای تماشاگران در جشنواره‌هایی که «رویاباف و قاضی» در آن روی پرده رفت، لحن طنزآمیز و فضای آن بود. موضوع اجتماعی و حال و هوای شخصیت‌ها جدی و گاه تلخ است، اما فیلم از نظر مخاطبان سرخوش و طنازانه است. لحن طنز فیلم را می‌گرفتند، آن را دوست داشتند و در تمام نمایش‌ها، واکنش نشان می‌دادند. امیدوارم در ایران هم، مخاطب با فیلم ارتباط برقرار کند. «رویاباف و قاضی» پر از حس‌های متفاوت و رنگارنگ است، نه لزوما شکست و تلخی.

مستند «رویاباف و قاضی» فیلم تازه حسام اسلامی، روایتی است از تلاش مردم منطقه سوادکوه برای یافتن گنج. «رویاباف و قاضی» دوشنبه ۱۰ و پنجشنبه ۱۳ اردیبهشت ماه در جشنواره «هات داکس» کانادا روی پرده رفت و از آن استقبال شد.

«رویاباف و قاضی» آبان ۱۴۰۲ در جشنواره «ایدفا» به عنوان تنها فیلم ایرانی تولید شده در ایران، نمایش داده شد، این مستند پس از آن در جشنواره «تروفالس» میسوری آمریکا روی پرده رفت و اکران در «هات داکس» سومین حضور بین‌المللی این مستند است.

این مستند، به زودی در جشنواره ژان روش پاریس و میلینیوم ورشو، نمایش داده خواهد شد.

عوامل مستند «رویاباف و قاضی» عبارتند از کارگردان: حسام اسلامی، فیلمبردار: حامد حسینی سنگری، تدوین: افسانه سالاری، صداگذار: مهرشاد ملکوتی، موسیقی: یونس اسکندری، تهیه‌کننده: حسام اسلامی.

حسام اسلامی، پیشتر مستندهای «محاکمه مصدق»، «پروژه ازدواج»، «متهمین دایره بیستم» و … را کارگردانی کرده است.