آسیب شناسی عملکرد معاون سیاسی سابق/ توفیقی که ادامه‌دار نشد

مهر: پیمان جبلی رئیس صداوسیما امروز ۱۹ اسفند ماه محمدعلی صائب را به سرپرستی معاونت سیاسی صداوسیما منصوب کرد؛ اتفاقی که انتظار می‌رود رویکردهای خبری معاونت سیاسی و صداوسیما را با تغییراتی مثبت همراه کند.

جبلی ۲۲ مهر ۱۴۰۰ علیرضا خدابخشی را به سمت معاون سیاسی صدا و سیما منصوب کرد و امروز ۱۹ اسفند ماه ۱۴۰۲ آن طور که خود خدابخشی گفته برای بار دوم استعفا داده است؛ بعد از حدود یک و نیم سال حضور در معاونت سیاسی که بخش خبر صداوسیما را با تغییرات مختلفی همراه کرد. تغییراتی که شاید در راستای طرح تحول در صداوسیما و برای ریل گذاری در مسیر نقطه‌ای مطلوب برنامه ریزی شده بود اما به تدریج به جای دستاوردهای تازه بر نقاط ضعف و به جای واکنش‌های مثبت بر انتقادها افزود.

نمی‌توان کتمان کرد که شروع به کار جبلی در صداوسیما در بخش سیاسی و خبری با اتفاقات مثبتی در بخش خبری همراه شد و اتفاقاً واکنش‌های سریع و به روز به اتفاقات جامعه باعث شد بسیاری حضور او را به فال نیک بگیرند. حضوری که البته به تدریج و با ورود به تغییرات گسترده ساختاری صداوسیما به جای تمرکز روی رویکردهای درست و حرفه‌ای خبری، با واکنش‌های انتقادی نسبت به جبلی و خدابخشی هم مواجه شد و هر از گاهی شایعه تغییر و برکناری او را به تیتر اخبار صفحات مجازی تبدیل کرد.

در این گزارش مروری کوتاه داریم به عملکرد یک و نیم ساله علیرضا خدابخشی که امروز با حکم انتصاب جبلی برای سرپرست معاونت سیاسی، از این سمت استعفا کرد.

واکنش سریع به اخبار

از جمله اتفاقات مثبتی که در یکی دو سال اخیر با آن مواجه بودیم واکنش سریع به اخباری بود که پیش از این ابتدا در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شد، آن هم با روایت‌هایی ضد و نقیض و خبری نشدن اصل ماجرا. بدتر از آن، این اخبار در شبکه‌های معاند فارسی زبان با روایت‌هایی سوگیرانه و دشمنی‌های ثابت شده پیش می‌رفت. اما این این یکی دو سال صداوسیمایی که سال‌ها درگیر چالش جنگ روایت‌ها و «روایت دست اول» بود بالاخره در جریانات مورد توجه جامعه توانست خیلی سریع اصل خبر را اطلاع رسانی کند. از جمله این اتفاقات می‌توان به هک جایگاه سوخت و اختلال کارت‌های سوخت پرداخت که رئیس صداوسیما مستقیم به آن ورود کرد تا موضوع ابتدا خیلی سریع برای مردم روشن و اطلاع رسانی شود. رویکردی که در برخی دیگر از وقایع طبیعی و غیرطبیعی ادامه یافت و بسیاری از کارشناسان و چهره‌های فرهنگی و اجتماعی صداوسیما را در این رویکرد تحسین کردند. با این حال انگار این رویکرد نتوانست مسیر خود را در ادامه به شیوه شفافیت اولیه در سطح مطلوب در پیش گیرد.

تغییرات ساختاری در معاونت سیاسی

حضور جبلی در صداوسیما از ابتدا با یک کلیدواژه گره خورد و آن چابک سازی ذیل طرح تحول بود. مهمترین قسمت این چابک سازی هم نصیب بخش‌های خبری صداوسیما شد که علیرضا خدابخشی معاونت آن را بر عهده داشت. حذف باشگاه خبرنگاران جوان که در چند وقت اخیر تصویری از تبدیل شدنش به یک مهدکودک در فضای مجازی بازتاب یافت اول از همه با واکنش‌های انتقادی خبرنگارانی مواجه بود که سال‌ها در این نهاد کار کرده بودند.

طرح تغییر مهمترین بخش‌های خبری صداوسیما از حذف گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دو که سال‌ها برند صداوسیما بود تا ادامه بخش‌های خبری در شبکه خبر، نکته دیگری بود که از همان ابتدا با انتقاد دلسوزان این حوزه مواجه شد. هرچند صداوسیما و این دستگاه عریض و طویل نیاز جدی به چابک سازی داشت و دارد اما شاید این چابک سازی و ادغام اتفاقات محتوایی خبری با هم و تغییرات ناگهانی، نتوانست مخاطب را به درستی با خود همراه کند.

حذف برخی از این بخش‌های خبری و حتی برندهایی مثل «شهر فرنگ» حمیدرضا مدقق (که در حال حاضر با برنامه دیگری در شبکه خبر مشغول به فعالیت است) بیش از اینکه به اتفاق مثبت و ویژه ای تبدیل شود با حاشیه همراه شد و اتفاقاً انرژی و زمان زیادی برد تا این تغییرات به مخاطب تلویزیون اطلاع رسانی شود.

هرچند یکی از رویکردهای مثبت خدابخشی در بخش خبر، حرکت سندمحورانه بود که اتفاقاً همزمان با قوت گرفتن شایعه برکناری اش از معاونت سیاسی در ۱۹ مهر ماه سال جاری از این رویکرد سخن گفته بود. او با بیان اینکه سال‌ها است که معاونت سیاسی در تهیه و تنظیم و پخش و نشر خبر، از سندمحوری به دور افتاده، گفته بود ما در دوره تحولی، سندمحوری را مبنا قرار داده‌ایم.

خدابخشی پرداختن به دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی را یکی از محورهای تحولی در عرصه خبر توصیف کرده بود.

تغییرات در حضور نیروهای انسانی

طبیعتاً با تغییرات ساختاری و تغییر رویکردها، حضور فعالان حوزه خبری صداوسیما نیز با تغییرات عمده‌ای مواجه شد. بخشی از این تغییرات توسط خود خدابخشی صورت گرفت که عمده مدیران ارشد معاونت خبر را تغییر داد و بخشی از خبرنگاران و متخصصان این حوزه نیز با تغییرات گسترده او، از این حوزه خداحافظی کردند. چهره‌هایی که یک نمونه مهم آنها المیرا شریفی مقدم است که بعد از سال‌ها کار در معاونت سیاسی و بخش خبری به معاونت سیما رفت و اتفاقاً امروز توییتی زد که برخی آن را واکنشی به تغییر خدابخشی تعبیر کردند.

این میان، بسیاری هم سیستم قدیمی خبری را مانع از دست یابی به اتفاقات ویژه و به روز خبری می‌دانستند و از جسارت خدابخشی در رقم زدن این تغییرات سخن می‌گفتند.

در گذشته یکی از انتقادات به معاونت خبر یا سیاسی این بود که زیرمجموعه‌های خبری با شخص معاون ارتباط محدودی داشتند و سلسله مراتبی وجود داشت که به طور مثال یک خبرنگار صرفاً می‌توانست با سردبیر، مدیرکل اخبار داخلی و نهایت رئیس و قائم مقام بخش‌های مختلف در ارتباط باشد و نه معاون سیاسی از این رو یکی از رویکردهای ویژه ای که خیلی‌ها به عنوان یک اتفاق مثبت از علیرضا خدابخشی یاد کردند همین حذف واسطه‌ها بود و اینکه او خودش ساعت‌های زیادی از وقتش را وسط تحریریه می‌گذارند و عملاً در دوران کاری اش دسترسی افراد را بالاتر برد.

یا بخش دیگری از انتقادات در معاونت سیاسی حلقه محدود متخصصان امر بود که با ورود خدابخشی همانطور که گفته شد مدیران ارشد معاونت تغییر کردند؛ اتفاقی که اگرچه در وهله اول با نگاه مثبتی همراه بود اما چگونگی و کم و کیف آن باز هم نتوانست به نقطه مطلوبی بدل شود.

حال با تغییراتی که در معاونت سیاسی رخ داده است و حضور محمدعلی صائب که پیش از این به عنوان رئیس خبرگزاری صداوسیما مشغول به کار بود، امید می‌رود که وضعیت این معاونت با ارتقای کیفی در رویکردها و سکانداری مسیر حرفه‌ای خبر پیش برود.