اشتراکات زیاد فرهنگی ایران و قزاقستان/خیام شاعر محبوب قزاق‌هاست

مهر: ویژه‌برنامه سرزمین شعر با حضور آذرمیخدت صفوی از هند، آهارون وارداریان از ارمنستان، عالیه قمبریکوا و آیمان بورانیایوا از قزاقستان و نعمت ییلدرم از ترکیه از شبکه چهار سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد.

حکیم عمر خیام شاعر محبوب قزاق‌ها است

آیمان بورانیایوا در این‌برنامه گفت: در دانشکده ما هشت زبان تدریس می‌شود که یکی از آنها زبان فارسی است. نوروز به زبان قزافی now rooz گفته می‌شود و این جشن یکی از بزرگترین جشن‌های قزاق‌هاست که هر ساله با فرا رسیدن نوروز سه روز کشور تعطیل رسمی است. البته سال نو و رسمی کشور قزاقستان همان اول ژانویه، همزمان با آغاز سال نوی میلادی است اما نوروز هم در این کشور جشن گرفته می‌شود و مردم آن را بیشتر از سال نو میلادی دوست دارند.

وی افزود: ما هم برای نوروز رسم و رسومات خود را داریم که خیلی‌هایش شبیه رسم و رسومات ایرانی هاست؛ آداب و رسومی مثل دید و بازدید و فراموش کردن کدورت‌ها یا مثلاً اینکه برای ما هم عدد هفت مقدس است ولی ما هفت سین نمی‌چینیم بلکه هفت نوع غذا درست می‌کنیم که ظاهراً زرتشتی‌های ایران هم این رسم را دارند.

استاد زبان فارسی دانشکده شرق شناسی دانشگاه فارابی قزاقستان در ادامه سخنان خود گفت: در حال حاضر زبان فارسی فقط در دانشکده‌های شرق شناسی قزاقستان تدریس می‌شود اما تا قبل از انقلاب اکتبر کسانی که در مدرسه‌های سمرقند و بخارا و این کشورها درس می‌خوانند غیر از زبان عربی، زبان فارسی هم می‌خواندند و بلد بودند. حدود ۱۲۰-۱۳۰ سال پیش بخشی از شاهنامه فردوسی از زبان فارسی به زبان قزاقی ترجمه شده است و مردم این کشور با شاعرانی همچون فردوسی، نظامی و سعدی آشنایی دارند اما شاعر محبوب و شناخته شده قزاق‌ها، حکیم عمر خیام است.

اشتراکات تاریخی و فرهنگی دو کشور ایران و قزاقستان زیاد است

قمبریکوا مهمان دیگر این برنامه گفت: اگر نگاهی به گذشته دو کشور ایران و قزاقستان بکنیم می‌بینیم که یک زمانی اصلاً مرزی میان ایران و قزاقستان نبوده است همین همزیستی کنار هم باعث شده که ما اشتراکات فرهنگی بسیاری داشته باشیم. الان هم با اینکه مرزبندی جغرافیایی میان این دو کشور وجود دارد اما ما همچنان دو کشور دوست و همسایه هستیم و اشتراکات فرهنگی بسیاری داریم نمونه‌اش واژه‌های فارسی نان، نماز، جانماز، ارزان، آسمان، خدا و ناز است که در زبان قزاقی استفاده می‌شود.

وی افزود: تا قبل از انقلاب اکتبر در مدارس آسیای مرکزی در کنار زبان عربی، زبان فارسی هم تدریس می‌شد، چون زبان آسانی برای یادگیری بوده است. به همین دلیل، در حال حاضر در قزاقستان افراد با سن و سال زبان فارسی می‌دانند و هرچه به عقب‌تر می‌رویم، می‌بینیم که شباهت‌های زبانی میان فارسی و قزاقی بیشتر بوده اما با مداخله روس‌ها در مسائل کشور، زبان روسی جای زبان عربی و فارسی را در میان مردم آسیای مرکزی می‌گیرد.

استاد زبان فارسی دانشکده شرق شناسی دانشگاه فارابی قزاقستان در ادامه سخنان خود گفت: متأسفانه، امروزه تعداد دانشجویان رشته زبان فارسی در دانشکده ما که دانشکده شرق شناسی است کم شده و دلیلش هم این است که گرایش جوانان قزاق هم مثل جوانان سایر کشورها عوض شده و به خاطر فرهنگ‌سازی وسیعی که کشورهای چین، ژاپن و کره با ساخت سریال و گروه موسیقی کردند توانستند تا حد زیادی فرهنگ جوانان کشور ما را تغییر دهند و جای خودش را میان مردم باز کنند. خصوصاً که ما قزاق‌ها از نظر ظاهری هم شباهت‌هایی به کره‌هایی داریم. با وجود این من فکر می‌کنم زبان فارسی دوباره در قزاقستان مورد توجه قرار می‌گیرد چون اشتراکات تاریخی و فرهنگی دو کشور ایران و قزاقستان خیلی زیاد است در حالی که این اشتراکات میان ما و کره‌ای ها وجود ندارد.

قمبریکوا افزود: در تقویم قزاقستان، نام ماه مارس، نوروز است و این ماه جایگاه ویژه‌ای در میان مردم دارد. از لحاظ قدمت تاریخی هم، پیشینه این سنت آنقدر زیاد است که بسیاری از مردان در قزاقستان پیش از اسمشان، پیشوند نوروز دارند مثل نوروز سلطان، نوروز بیک، نوروز خان، نوروز بای. به نظر من در سرزمین ما که خیلی سردسیر است، آمدن بهار و نوروز خیلی بیشتر از سایر کشورها شادی‌بخش است چون بالاخره بعد از شش ماه هوای سرد قرار است هوا کمی گرم شود و مردم آمدن بهار خیلی خوشحال می‌شوند و درست است که به طور رسمی سه روز تعطیل هستیم اما به طور غیررسمی ما حدود یک ماه جشن نوروز را می‌گیریم.

شاهنامه فردوسی در ترکیه مورد استقبال قرار گرفت

ییلدرم از مهمانان دیگر برنامه سرزمین شعر گفت: نسل جدید کشور ترکیه، زبان فارسی را بیشتر با مولانا، عطار، حافظ و سعدی می‌شناسند و این شاعران علاقمندان بسیاری در ترکیه دارند. بنده هم حدود پنج سال پیش شاهنامه فردوسی را از زبان فارسی به زبان ترکیه‌ای ترجمه کردم و خیلی مورد استقبال گرفت به طوری که تاکنون ۱۲ هزار نسخه از این اثر در چهار نوبت چاپ شده و هنوز هم تجدید چاپ می‌شود. انجام این کار حدود ۱۰ سال طول کشید اما خب خوشبختانه هم در ایران هم در ترکیه خیلی مورد استقبال قرار گرفت و در زمان آقای روحانی هم، جایزه کتاب سال در بخش جهانی را هم دریافت کرد.

عضو هئیت علمی دانشگاه آتاتورک افزود: پس از اینکه ترجمه شاهنامه فردوسی به پایان رسید به سراغ ترجمه دیوان پروین اعتصامی، دیوان رودکی و مخزن الاسرار و اسکندرنامه نظامی رفتم چون به عقیده من، این ترجمه‌ها باعث می‌شود که فرهنگ ایران زمین بهتر به سایر کشورها شناسانده شود. تا قبل از فروپاشی شوروی در ترکیه، نوروز در مناطق کردنشین خیلی جشن گرفته می‌شد اما بعد از فروپاشی، روابط میان ایران و ترکیه بهتر شد و پس از آن نوروز در سراسر ترکیه جشن گرفته می‌شود و ما ترک‌ها هم دیگر به این جشن گرفتن عادت کردیم.

پژوهشگران معتقدند نژاد ایرانی‌ها و هندی‌ها یکی است

صفوی هم در ادامه برنامه گفت: دانشگاه اسلامی علیگر بیش از ۱۰۰ سال است که تأسیس شده و زبان فارسی یکی از اولین رشته‌های این دانشگاه از ابتدا تاکنون بوده است. خوشبختانه اشتراکات فرهنگی دو کشور هندوستان و ایران بسیار زیاد است و بسیاری از مورخان و پژوهشگران معتقدند که نژاد ایرانی‌ها و هندی‌ها یکی است و این هم‌نژادی به نوعی در واژگان هم خودش را نشان می‌دهد، مثلاً در زبان سانسکریت هم مثل زبان فارسی واژگانی مثل پدر و مادر وجود دارد فقط تلفظشان باهم فرق دارد. پس از سلطه انگلیسی‌ها بر انگلستان، زبان فارسی کم‌کم برچیده و در عوض زبان انگلیسی در هندوستان رسمی شد.

وی افزود: در هندوستان، اغلب شاعران ایرانی از جمله رودکی که پدر غزل فارسی است، فردوسی، مولانا، خیام و حافظ شناخته شده هستند اگرچه به نظر من به طور کلی اوضاع زبان و ادبیات در همه جای دنیا و همه کشورها رو به افول است چون دنیای امروز دنیای تکنولوژی، کامپیوتر و مهندسی است. البته اگر کسی علاقمند به دانستن تاریخ هند باشد ناگزیر است که زبان فارسی بداند چون کتب تاریخی هندی همگی به زبان فارسی نوشته شده است. پس اهمیت زبان فارسی در هند محدود به شعر و ادبیات نیست بلکه تاریخ این کشور هم به نوعی به هند گره خورده است.

فردوسی، سعدی، حافظ و خیام در ایروان شناخته شده هستند

وارداریان در پایان این برنامه گفت: در ارمنستان، زبان فارسی در حد زبان دانشگاهی است و در چندین دانشگاه و مدرسه هم تدریس می‌شود. دپارتمان ایران‌شناسی دانشگاه ایروان یکی از مهم‌ترین مراکز زبان شناسی در دنیاست و دانشجویان بسیاری از دانشگاه آکسفورد، کمبریج و امثال اینها برای تحصیل تکمیلی رشته‌های زبان شناسی خود به این دانشگاه می‌آیند تا فارسی یاد بگیرند. در دپارتمان ایران شناسی دانشگاه دولتی ایروان هرساله حدود ۲۰- ۲۵ نفر دانشجو تحصیل می‌کنند و دانشجویان این رشته علاوه بر زبان و ادبیات فارسی، درباره تاریخ و هنر ایران هم واحدهای درسی می‌گذرانند.

استاد دپارتمان ایران شناسی دانشگاه دولتی ایروان افزود: فردوسی، سعدی، حافظ و خیام در ایروان خیلی شناخته شده هستند و آثارشان نیز به زبان ارمنی ترجمه شده است. در دپارتمان دانشگاه ما هم هرسال تزها و پایان‌نامه های بسیاری با محوریت این شاعران نگاشته می‌شود. نوروز بخشی از فرهنگ و هویت ایرانی‌هاست و در ارمنستان هم به واسطه حضور ایرانی‌ها خصوصاً کسانی که برای ایام نوروز به ایروان سفر می‌کنند این جشن ایرانی شناخته شده است.