یکی از مهمترین روش‌های شکایت که در قانون پیش بینی شده است تجدیدنظرخواهی است. به عبارتی تجدیدنظرخواهی رسیدگی مجدد به رای صادره در مرحله بدوی است و این رای صادره ممکن است حکم باشد یا قرار.
زمانی که دادگاه نسبت به پرونده قرار قاطع صادر می‌نماید یعنی مانعی وجود داشته است که دادگاه نتوانسته به اصل اختلاف طرفین یعنی ماهیت دعوا رسیدگی کند اما هرگاه دادگاه حکم صادر کند یعنی اینکه مانعی برای رسیدگی نبوده و دادگاه به ماهیت دعوا رسیدگی کرده و در خصوص آن تصمیم گرفته است.
تجدید نظرخواهی یکی از روش‌های عادی شکایت است در این روش شکایت هم اثر انتقالی و هم اثر تعلیقی وجود دارد.
اثر انتقالی شکایت یعنی اینکه دادگاه تجدید نظر به مانند دادگاه بدوی به همه چیز رسیدگی کرده و یک تصمیم جدید اتخاذ می‌کند این تصمیم جدید می‌تواند تصمیم دادگاه بدوی را تایید کرده یا آن را نقض کند.
اما اثر تعلیقی به آن معناست که زمانی که باب تجدید نظر از حکمی باز باشد یا دادگاه تجدید نظر مشغول رسیدگی به دعوای تجدید نظرخواهی است اجرای حکم شروع نمی‌گردد.
آرایی که قابل تجدید نظرخواهی باشد را آرای غیر قطعی و آرایی را که به هر سببی قابل تجدید نظرخواهی نباشد آرای قطعی نامگذاری می‌کنند.
سه دسته از آرا قطعی هستند؛ آرایی که در دعاوی صادر شود که آن دعاوی از نظر قانون به سبب کم اهمیت بودن غیر قابل تجدید نظر اعلام شده است. همچنین آرایی که ذاتاً قابل تجدید نظر است اما مهلت تجدید نظرخواهی آن گذشته و از آن تجدید نظرخواهی نشده است به این دسته از آرا در اصطلاح آرای قطعیت یافته نیز گفته می‌شود.
دسته آخر آرایی که قابل تجدیدنظرخواهی هستند تجدیدنظرخواهی هم شده‌اند و دادگاه تجدید نظر رسیدگی کرده و رای خود را صادر کرده است چون نسبت به هر رای یک بار بیشتر نمی‌توان تجدید نظر خواهی کرد بنابراین آرایی که از دادگاه تجدید نظر صادر می‌شود دیگر قابل تجدید نظرخواهی مجدد نیست پس قطعی است.
احکام و قرارهای قابل تجدید نظرخواهی
قابلیت تجدیدنظرخواهی از آرای دادگاه‌ها در ماده ۳۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی مورد اشاره قرار گرفته است.
همه احکام غیر مالی قابلیت تجدید نظرخواهی دارند تفاوتی ندارد که حکم در دعاوی غیر مالی ذاتی باشد یا در دعاوی غیر مالی اعتباری.
همچنین بر اساس اصلاحات جدید قانون شورای حل اختلاف دعاوی مالی تا نصاب یک میلیارد ریال در صلاحیت دادگاه صلح و مازاد آن در صلاحیت دادگاه عمومی است و بنابراین احکام مالی صادره از دادگاه صلح از بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان قابل تجدید نظرخواهی در دادگاه تجدید نظر استان است و همچنین تمامی احکام مالی صادره از دادگاه عمومی قابل تجدید نظرخواهی است.
از میان انواع قرارها تنها قرارهای قاطع دعوا قابلیت تجدید نظرخواهی را دارند و آن هم به شرطی که اصل دعوا قابلیت تجدید نظرخواهی داشته باشد.
قرارهای قابل تجدید نظرخواهی شامل قرار رد دادخواست، قرار ابطال دادخواست، قرار رد دعوا، قرار عدم استماع دعوا، قرار سقوط دعوا و قرار عدم اهلیت طرفین است.
حکم راجع به متفرعات دعوا به شرطی قابل تجدید نظر است که حکم راجع به اصل دعوا نیز قابل تجدید نظر باشد.
موانع تجدید نظرخواهی
گاهی رای صادر شده قابلیت تجدیدنظرخواهی دارد اما موانعی وجود دارد که در صورت وجود آنها رای صادره قابل تجدیدنظر خواهی نخواهد بود این موانع در تبصره ماده ۳۳۶ و ماده ۳۳۳ قانون آیین دادرسی مدنی مورد اشاره قرار گرفته‌اند.
این موانع عبارتند از احکام مستند به اقرار در دادگاه و احکام مستند به رای یک یا چند کارشناس که طرفین رای کارشناس را به طور کتبی قاطع دعوا قرار داده باشند.
همچنین در صورتی که طرفین دعوا با توافق کتبی حق تجدید نظرخواهی خود را ساقط کرده باشند.
اسقاط حق تجدید نظرخواهی مختص زمانی است که حق تجدید نظرخواهی ایجاد شده باشد و از بین نرفته باشد.
البته موانع تجدید نظرخواهی در زمانی که دادگاه صادر کننده حکم صلاحیت ذاتی برای رسیدگی به دعوا را نداشته باشد و یا آنکه دادرس رسیدگی کننده به دعوا صلاحیت رسیدگی به دعوای مزبور را نداشته باشد مانع محسوب نمی‌شوند.
مراحل تجدیدنظرخواهی
تجدیدنظرخواهی از زمان تقدیم دادخواست تجدید نظر شروع شده و با صدور رای از سوی دادگاه تجدید نظر خاتمه می‌یابد همانطور که می‌دانید اقامه هر دعوایی مستلزم رعایت تشریفات است و تجدید نظرخواهی نیز از این امر مستثنا نیست. رسیدگی به هر دعوا مستلزم درخواست آن از سوی شخص یا اشخاص ذی‌نفع وکیل یا نماینده قانونی آنهاست و شروع به رسیدگی به دعوا مستلزم تقدیم دادخواست است.
درباره مرجع تجدیدنظرخواهی باید به این نکات توجه کرد مرجع رسیدگی به دعاوی تجدید نظر از آرای دادگاه‌های بدوی دادگاه تجدید نظر استان است و این در ماده ۳۳۴ قانون آیین دادرسی مدنی بررسی شده است. دادگاه تجدید نظر هر استان در شهرستان مرکز آن استان قرار دارد و هر رای که از دادگاه عمومی، خانواده یا صلح در شهرستان‌های آن استان صادر گردد در دادگاه تجدید نظر استان مورد بررسی مجدد قرار خواهد گرفت.
تجدید نظرخواهی را هر دو طرف دعوا می‌توانند انجام دهند به این معنا که رای مرحله بدوی علیه هر شخصی که باشد آن شخص می‌تواند از رای مزبور تجدید نظرخواهی کند حتی ممکن است حکم صادره به ضرر هر دو طرف باشد که بدین ترتیب هر دو طرف می‌توانند از حکم مزبور تجدید نظرخواهی کنند.
همچنین در مرحله تجدید نظر اشخاص ثالث نیز می‌توانند با رعایت تشریفات ورود ثالث نمایند. و اگر اصحاب دعوای اصلی شخصی را لازم بدانند که به دادرسی جلب نمایند می‌توانند جلب ثالث نمایند.
مهلت تجدیدنظرخواهی
مهلت تجدیدنظرخواهی بر اساس ماده ۳۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی برای اشخاص مقیم ایران ۲۰ روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ یا انقضای مدت واخواهی است.
در صورتی که حکم صادره از دادگاه بدوی به صورت حضوری بوده باشد واخواهی منتفی بوده و مبدا شروع مهلت تجدیدنظرخواهی از تاریخ ابلاغ حکم مرحله بدوی به محکوم علیه است.
اما اگر حکم صادره در مرحله بدوی غیابی باشد در این صورت قبل از تجدیدنظرخواهی یک مرحله ویژه خوانده وجود دارد که تحت عنوان واخواهی نامیده می‌شود در این حالت این احتمال وجود دارد که خوانده واخواهی کند یا نکرده باشد.
اگر خوانده از حکم مرحله بدوی واخواهی نکرده باشد در این صورت با پایان ۲۰ روز نخست مخصوص واخواهی ۲۰ روز دوم مخصوص تجدید نظرخواهی شروع می‌شود اما اگر خوانده از حکم غیابی مرحله بدوی واخواهی کرده باشد در این صورت باید منتظر رسیدگی مجدد دادگاه بدوی به حکم غیابی بمانیم و پس از رسیدگی دادگاه بدوی و صدور حکم جدید و ابلاغ آن مهلت تجدیدنظرخواهی شروع خواهد شد.
همچنین در صورت فوت، حجر یا زایل شدن سمت یکی از طرفین قبل از پایان مهلت تجدید نظر مهلت جدید به افراد جایگزین اعطا خواهد شد.
مراجع تقدیم دادخواست تجدیدنظرخواهی
با فرض تنظیم و آماده سازی دادخواست تجدید نظر می‌خواهیم ببینیم دادخواست تجدید نظر به کدام مرجع باید تقدیم شود.
قانونگذار برای تقدیم دادخواست تجدیدنظرخواهی از سوی تجدیدنظرخواه سه دفتر را معرفی کرده است. دفتر دادگاه بدوی صادر کننده رای، دفتر شعبه اول دادگاه تجدید نظر و دفتر بازداشتگاه یا زندان در صورتی که تجدید نظرخواه در بازداشت یا زندان باشد.
شرایط قانونی دادخواست تجدید نظر همواره توسط دفتر دادگاه بدوی بررسی می‌شود و اگر قراری باید صادر شود از سوی دادگاه بدوی صادر خواهد شد اما دفتر شعبه اول دادگاه تجدید نظر یا دفتر بازداشتگاه یا زندان تنها وظیفه دارند دادخواست تجدید نظر را گرفته ثبت کرده و رسید دادخواست را به تقدیم کننده دادخواست تحویل دهند و سپس دادخواستی را که تحویل گرفته‌اند فوراً به دفتر دادگاه بدوی صادر کننده رای ارسال نمایند.
شرایط دادخواست تجدید نظر و ضمانت اجراهای آن:
شرایط دادخواست تجدید نظر در مواد ۳۴۱ تا ۳۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است.
در حالتی که دادخواست کامل باشد اما خارج از موعد قانونی تقدیم دفتر شده باشد و تجدید نظرها عذر موجهی هم مطرح نکرده باشد بلافاصله توسط دادگاه بدوی با قرار رد دادخواست مواجه می‌شود. این قرار قابل اعتراض است.
در صورتی که دادخواست در داخل مهلت تقدیم شده و کامل باشد یا در مهلت مقرر کامل گردد در این صورت مدیر دفتر دادگاه بدوی ظرف دو روز از تاریخ تقدیم یک نسخه از دادخواست تقدیمی را به طرف مقابل ارسال می‌نماید سپس ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ و ارسال منتظر می‌ماند تا تجدیدنظر خوانده اگر دفاعی در مقابل دادخواست دارد به صورت کتبی نوشته و به دادگاه ارسال نماید اگرچه تجدید نظر خوانده تکلیفی در ارائه دادن پاسخ ندارد پس از گذشت ۱۰ روز پرونده را به دادگاه تجدید نظر ارسال می‌نماید تا مورد رسیدگی قرار گیرد.
در حالت دیگر دادخواست داخل در موعد تقدیم شده اما مشخصات و نشانی اقامتگاه تجدیدنظرخواه در دادخواست درج نشده است به چنین دادخواستی نمی‌توان ترتیب اثر داد هیچ اخطار رفع نقصی هم به دادخواست دهنده ارسال نمی‌شود و پس از گذشت مهلت ۲۰ روزه تجدیدنظرخواهی مدیر دفتر این دادخواست را به نظر دادگاه بدوی رسانده و قاضی دادگاه بدوی اقدام به صدور قرار رد دادخواست خواهد کرد.
در صورتی که دادخواست در موعد تقدیم شده باشد اما شرایط مندرج در بندهای ۲ تا ۶ ماده ۳۴۱ و مواد ۳۴۲ و ۳۴۳ در آن رعایت نشده باشد یا هزینه دادرسی پرداخت نشده باشد می‌توان از تجدیدنظرخواهی تقاضا کرد که دادخواست را تکمیل کند، مدیر دفتر دادگاه بدوی مکلف است ظرف دو روز از تاریخ تقدیم دادخواست نقایص آن را به صورت کتبی و مفصل توسط مامور ابلاغ به تجدیدنظرخواهی ابلاغ نماید.
تجدیدنظرخواهی نیز مکلف است که ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ اخطار رفع نقص به دفتر دادگاه بدوی رجوع کرده و نقایص را برطرف کند.
جریان رسیدگی به دعوا در دادگاه تجدید نظر
پرونده‌های دریافتی از دادگاه‌های عمومی شهرستان‌های استان توسط شعبه اول حسب حجم کار بین شعب مختلف تقسیم می‌گردد پس از تعیین شعبه و ارجاع به شعبه خاصی هیچ مقامی حق ندارد شعبه رسیدگی به پرونده را تغییر دهد مگر در مواردی که قانون صراحتا این امکان را پیش بینی کرده باشد.
رسیدگی در دادگاه تجدید نظر اصولا بدون حضور طرفین یا نمایندگان آنها خواهد بود اما احتمال دارد که دادگاه تجدید نظر نیاز به توضیح طرفین داشته باشد که در این صورت اقدام به تشکیل جلسه خواهد کرد.
همچنین در دادگاه تجدید نظر قاعده تعدد قاضی حاکم است و در این خصوص تفاوتی بین شعب حقوقی و کیفری وجود ندارد و سه قاضی به پرونده رسیدگی می‌کنند که یکی از قضات رئیس و دو نفر دیگر مستشار محسوب می‌شوند اما اعتبار آرای همه قضات یکسان است در صورت نبود یکی از قضات جلسه احتمالی با دو قاضی نیز تشکیل می‌شود البته اگر دو قاضی نظر واحدی داشته باشند دیگر نیازی به جلب نظر قاضی غایب وجود ندارد.
در مرحله تجدید نظر کاهش خواسته امکان‌پذیر است اما افزایش خواسته تغییر خواسته و تغییر نحوه دعوا غیر ممکن است.
قرارهای تامینی و احتیاطی همچون تامین خواسته و دستور موقت در مرحله تجدید نظر نیز قابل طرح بوده و تشریفات آن تابع رسیدگی در مرحله بدوی است همچنین تامین اتباع بیگانه در مرحله تجدیدنظرخواهی نیز قابل طرح است.
جهات درخواست تجدید نظر در ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی مورد اشاره قرار گرفته است؛ و جهات درخواست تجدید نظر به قرار زیر است:
- الف-ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه
- ب- ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت شهود
- ج- ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی
- د- ادعای عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادر کننده رای
- ه- ادعای مخالف بودن رای با موازین شرعی و یا مقررات قانونی
پیگیری در مرحله تجدیدنظر با سامانه ثنا
همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم اصل بر صحت و قطعی بودن آرای صادره از دادگاه در مرحله بدوی است اما با توجه به جهات تجدید نظرخواهی امکان تجدیدنظرخواهی برای هر یک از طرفین دعوا ظرف مهلت مقرری تعیین شده است و به همین دلیل پیگیری رای صادره از دادگاه تجدید نظر اهمیت بسیاری دارد.
در سامانه ثنا امکان پیگیری آرای دادگاه‌ها در همه مراحل از مرحله بدوی تا تجدید نظر و حتی مرحله فرجام خواهی ایجاد شده است.
و البته تمامی ابلاغیه‌های مربوط به دادگاه‌ها از طریق همین سامانه به اطلاع اصحاب دعوا می‌رسد و دیگر در بسیاری از موارد نیاز به مراجعه حضوری برای پیگیری و کسب اطلاع از روند پرونده‌ها نیست.
با استفاده از رمز پرونده و شماره پرونده امکان پیگیری رای دادگاه تجدید نظر وجود دارد؛ شماره پرونده که یک شماره ۱۶ رقمی است به صورت یک رمز اختصاصی برای هر پرونده تعیین می‌شود و رمز پرونده نیز یک رمز ۵ رقمی اختصاصی مربوط به همان پرونده است که می‌توان با استفاده از این دو رمز به صورت الکترونیکی رای دادگاه را پیگیری نمود.
امکان دریافت رمز پرونده و شماره پرونده از طریق شعبه رسیدگی کننده وجود دارد.
در سامانه ثنا در قسمت سامانه اطلاع رسانی و انتخاب گزینه اطلاع رسانی پرونده با رمز پرونده امکان دسترسی به پرونده‌ها وجود دارد.
پس از ورود موفقیت آمیز به حساب کاربری در سامانه ثنا به منظور پیگیری رای دادگاه تجدید نظر اطلاعات خواسته شده از جمله شماره ۱۶ رقمی پرونده و رمز ۵ رقمی پرونده وارد می‌شود و بعد از آن می‌توان به خلاصه پرونده یا روند کار پرونده دسترسی پیدا کرد.
تصمیمات دادگاه تجدید نظر
به طور کلی تصمیمات دادگاه تجدید نظر به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند از جمله آنکه دادگاه تجدید نظر دادخواست تجدیدنظرخواهی را ناقص تشخیص دهد اگر دادگاه تجدید نظر پس از شروع به رسیدگی متوجه نقصی در دادخواست تجدید نظر گردد در این صورت پرونده را به دادگاه بدوی عودت می‌دهد تا دادگاه بدوی به وسیله دفتر خود از تجدید نظرخواه بخواهد که دادخواست را تکمیل نماید.
در حالت دیگر دادگاه تجدید نظر دادخواست مطروحه در مرحله بدوی را ناقص تشخیص می‌دهد در این فرض بسیار نادر اگر دادخواستی ناقص توسط خواهان در مرحله بدوی تقدیم شود در این صورت وظیفه‌ای که بر عهده مدیر دفتر دادگاه بدوی بوده و انجام نداده است بر عهده دادگاه تجدید نظر قرار می‌گیرد و دادگاه تجدید نظر باید به خواهان مرحله بدوی اخطار رفع نقص دادخواست بدوی را صادر کند و ظرف ۱۰ روز به او مهلت می‌دهد تا نسبت به رفع نقص اقدام نماید.
همچنین در حالت دیگر دادگاه تجدید نظر رای صادره را قطعی و غیرقابل تجدید نظر تشخیص می‌دهد که در این صورت دادگاه تجدید نظر اقدام به صدور قرار عدم استماع دعوای تجدید نظر خواهد کرد.
در حالتی که دادگاه تجدید نظر اعتقاد دارد که دادخواست تجدید نظر خارج از موعد به دفتر دادگاه بدوی تقدیم شده و دادگاه بدوی مکلف بوده که قرار رد دادخواست صادر نماید اما اگر این اتفاق نیفتاده باشد قرار مزبور را دادگاه تجدید نظر صادر می‌نماید.
در حالت دیگر دادگاه تجدید نظر دادگاه بدوی صادر کننده رای را فاقد صلاحیت می‌داند در اینجا دیگر به قانونی بودن یا نبودن رای توجهی نمی‌نماید و رای صادره را نقض خواهد کرد.
اگر دادگاه تجدید نظر دادرس صادر کننده رای را فاقد صلاحیت بداند رای صادره را نقض و رسیدگی مجدد به پرونده را به دادرس صالح ارجاع می‌دهد.
در حالتی که دادگاه تجدید نظر خود را صالح به رسیدگی نداند با صدور قرار عدم صلاحیت پرونده را به مرجع صالح ارسال می‌نماید.
در صورتی که رای صادره قرار باشد و دادگاه تجدید نظر آن را تایید کند این قرار قطعی است اما اگر رای صادره از جمله قرارهایی باشد که دادگاه تجدید نظر آن را نقض می‌نماید پرونده برای رسیدگی به ماهیت دعوا به مرجع بدوی ارجاع داده می‌شود.
در صورتی که رای صادر حکم بوده و دادگاه تجدید نظر آن را تایید نماید حکم قطعی است و اگر رای صادره حکم بوده اما دادگاه تجدید نظر آن را بر خلاف قوانین بداند آن را نقض می‌نماید و پس از رسیدگی مجدد به پرونده اقدام به صدور رای مناسب می‌کند.
ارسال دیدگاه
مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۰